11-savol: Tezkor qidiruv faoliyatini huquqiy tartibga solishda “ Tezkor qidiruv faoliyati to’g’risida” gi Qonunning ahamiyati

Uchinchidan, tezkor-qidiruv faoliyatini amalga oshiruvchi shaxslarning qonunga zid harakatlari bo’yicha javobgarlik masalalari juda qisqa ifoda etilgan.
To’rtinchidan, tezkor-qidiruv harakatlarini amalga oshiruvchi xodim, organ rahbari bilan surishtiruv, dastlabki tergov organi, prokuror o’rtasidan nizoli masalalarni qanday tartibda hal etish bo’yicha biror bir norma keltirilmagan. Qonunga shunga o’xshash xatolar bizning fikrimizcha shulardir.
Shuningdek, O’zbekiston Respublikasi huquq tizimida mavjud bo’lgan tezkor-qidiruv faoliyati xorijiy mamlakatlarning qonunchiligida ham aks etgan.
Rossiya Federatsiyasida 1995-yil 12-avgustda qabul qilingan 23-moddani qamrab oladigan “ Tezkor-qidiruv faoliyati bo’yicha” qonun jinoyat ishlarini oshkor etishda muhim ahamiyat kasb etadi. Rossiya Federatsiyasining “ Tezkor-qidiruv faoliyati bo’yicha” qonuni O’zbekiston Respublikasi ““ Tezkor-qidiruv faoliyati to’g’risida”gi qonunidan farq qiluvchi bir jihati uning 8¹-moddasida o’z aksini topgan. Unda aytilishicha mamlakat mudofaasi va davlat xavfsizligini ta’minlashda strategik ahamiyat kasb etadigan tadbirkorlik subyektining ustidan boshqa davlatning xorijiy investori yoki bir guruh shaxslar nazorat o’rnatgan tartibda Federal hukumat tezkor-qidiruv faoliyatini amalga oshiradi.⁸
Qozog’iston Respublikasida ham bu sohadagi munosabatni tartibga solishga qaratilgan 1994-yil 15-sentabrda qabul qilingan 25-moddani o’z ichiga oluvchi “Tezkor-qidiruv faoliyati to’g’risida”gi qonun mavjud.⁹ Gruziyada ham 1999-yil 30-aprelda 22- moddani o’z ichiga qamrab oluvchi “ Tezkor-qidiruv faoliyati to’g’risida”gi qonun qabul qilingan.¹⁰ Belorussiyada esa mazkur turdagi qonun 2015-yil 15-iyulda qabul qilingan bo’lib, 74-moddani qamrab oladi.¹¹
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, milliy va xorijiy qonunchilikda mavjud bo’lgan tezkor-qidiruv faoliyati haqiqatni aniqlash uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Tezkor-qidiruv faoliyati o’z tadbirlarini maxfiylik asosida olib borishi uning ishini samaradorligini ta’minlashda asosiy hal qiluvchi omildir. O’zbekiston Respublikasining ““ Tezkor-qidiruv faoliyati to’g’risida” gi qonunini zamon talablariga moslashtirgan holda o’zgartirish taklifini yuqoridagi tahlilimizda berishga harakat qildik.

Xoliqov Shamshod Ulug’bek o’g’li.

Tergov faoliyati magistranti.

1^ 2021-yil 15-noyabrda bo’lib o’tgan videoselektor yig’ilishi so’zlagan nutqidan.

2^ Sharh: FIRAK usuli muammoli vaziyatni tahlil qilishning 5 bosqichli usuli sanaladi. Bunda, F- Facts- dalil, I-issue-muammo, R-regulary-qoidalar bilan fikrni dalillash, A-arguments-muhokama, C-conclusions-xulosa- degan ma’nolarni ifoda etadi. Bu usulda muammoli vaziyat yuzasidan oldindan kerakli savollar tuziladi va bu usul yordamida savollarga huquqiy va nazariy jihatdan javob beriladi.

3^ A.B.Carlos. “Society and the individual. New York. 2003. Page:56.

4^ www.lex.uz: Tezkor-qidiruv faoliyati to’g’risidagi qonunning 3- moddasida ham bu bevosita o’z ifodasini topgan.

5^ “Tezkor qidiruv faoliyati to’g’risida”gi qonunning 14- moddasida tezkor qidiruv tadbirlarining har bir turning tushunchasiga izoh berishda izohlash “tezkor qidiruv faoliyatining vazifasini hal etish uchun ahamiyatli bo’lgan” degan jumla bilan boshlanadi.

6^ “Tezkor qidiruv faoliyati to’g’risida”gi qonunning 18- moddasi 2-qismida bu tushuncha izohlangan.

7^ “Tezkor qidiruv faoliyati to’g’risida”gi qonunning 10- moddasi

8^ www.consultant.ru/document/cons/doc/LAW_7519/

9^ www.online.zakon.kz/document_id_1003158

10^ www.matsne.gov.ge/document/view/18472

11^ www.kgb.gov.by/ru/zakon289-3/