12 мавзу: диқҚАТ

ДИҚҚАТ

• Режа:
• 1. Диққат тушунчаси ва моҳияти
• 2. Диққатнинг асосий турлари ва хусусиятлари
• 3. Диққатнинг нерв физиологик механизмлари
• 4. Диққатнинг педагогик психологияда ўрганилиши
• Таянч сўз ва иборалар:
• Диққат, ихтиёрсиз диққат, ихтиёрий диққат, ифодалилик, кўргазмалилик, нейрофизиологик, диққат нейронлари, синчковлик.

1. Диққат тушунчаси ва моҳияти

• Психология фанида дикқатга ҳар хил таъриф берилади, уни ёри-тишда психологлар турли назарияга асосланиб ёндашадилар. Диккат деб онгни бир нуқтага тўплаб, муайян бир объектга актив қаратилишига айтилади.
• Жаҳон психологларининг фикрича, диққат узлуксиз равишда, муайян даражада активлик хусусиятини сақлаб туради. Бундай активлик, онгнинг бирон бир объектга ўйналишининг кучайиши ва маълум вақт давомида диққат йўналтирилган нарсага онгнинг фаол қаратилишини регулировка қилиб туради ҳамда мазкур ҳолатнинг сакланишини таъминлайди.

• Шуни алоҳида таъкидлаб ўтиш керакки, диққат сезги, идрок, хотира, тафаккур, хаёл, нутқ каби алоҳида психик жараён эмас. Шунинг учун барча психик жараёнларда қатнашади, уларнинг маҳсулдорлигини оширишга таъсир этади. Шу боисдан дикқат қаратилган объектлар онг тўпланган нуқтасида аниқ, яққол акс эттирилади. Демак, диққат-ақлий жараёнларнинг сифати, маҳсулдорлиги ва самарадорлигини таъминловчи инсоннинг ички активлигидан иборатдир. Шунингдек, у ҳар кандай инсон фаолиятининг зарурий шартидир.
• Дикқат муайян объектга тўпланиши кўп жиҳатдан инсоннинг ҳис-туйғуси, иродавий сифати, қизиқиши кабиларга боғлиқдир.
• Ҳис-туйғулар ва эмоционал ҳолатлар диққатнинг объекти билан узвий боғлангандагина унинг учун ижобий ахамият касб этади. Ҳис-туйғулар, эмоционал ҳолатлар қанчалик кучли ва кўтаринки тарзда намоён бўлса, демак, диққат ҳам шунчалик объектга мустаҳкам қаратилади.
• Ҳислар, эмоциялар диққатнинг ҳам ихтиёрсиз, ҳам ихтиёрий турларини зўрайтиради. Инсоннинг амалий ва ақлий фаолияти жараёнида унинг онги муайян даражада янги билимлар маълумотлар билан бойиб бориши натижасида диққат ҳам такомиллашади.