|
Mamlakat xavfsizligini tahminlashni boshqarish tizimi o’z ichiga quyidagilarni oladi:
-tashkiliy tuzilmalar;
kommunikatsiya va o’zaro aloqalar tizimi;
axborotlar;
har tomonlama tayyorlangan kadrlar.
Mamlakat iqtisodiy xavfsizligini tahminlashga qaratilgan boshqaruv ishlari ikki, o’zaro bog’liq yo’nalishda olib boriladi:
iqtisodiy huquqbuzarliklarning manbalari va ularning subhektlariga qarshi kurashish;
barcha qonun, mehyoriy hujjatlar hamda boshqaruv qarorlarini iqtisodiy xavfsizlikni mustahkamlash talablariga mosligini aniqlash uchun ekspertizadan o’tkazish.
Iqtisodiy xavfsizlikni tahminlashning muhim sharti ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni boshqarishning bozor iqtisodiyotini davlat tomonidan tartibga solishning samaradorligini oshirish hisoblanadi. Zero mamlakat iqtisodiy xavfsizligi darajasi uning iqtisodiy salohiyati bilan belgilanadi. Bu salohiyat milliy iqtisodiyot resurslari, zaxiralari, amalga oshirilayotgan iqtisodiy siyosatning samaradorligi, bozor strukturasi, boshqarish tizimi, sanoatni tashkil etish hamda tashqi bozor kong’yunkturasining o’zgarishlarga moslashuvchanligi boshqa mamlakatlarning qo’llab- quvvatlashi, xalqaro uyushma va tashkilotlarda ishtirok eta olishi bilan ifodalanadi.
Mamlakat iqtisodiy xavfsizligini tahminlash uchun asosiy mahsulotlar bo’yicha importga bog’liqlikka barham berish, tayyor mahsulotlarni eksport qilishni kuchaytirish lozim bo’ladi. SHuningdek, milliy tovar ishlab chiqaruvchilarning manfaatlarini ichki va tashqi bozorda himoya qilishga qaratilgan oqilona protektsionizm siyosatini amalga oshirish lozim. Bu siyosat quyidagilarni ko’zda tutishi kerak:
monopolistik faoliyatni cheklash;
tayyor ishlab beruvchi sanoat mahsulotlarini, asosan, mashina va asbob- uskunalarni eksport qilishni rag’batlantirish uchun soliq imtiyozlarini, imtiyozli kreditlash usullarini qo’llash;
turli ishlab chiqarish tarmoqlarida kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni, yangi tashkil topgan xo’jalik subhektlarini qo’llab- quvvatlash, ular uchun qulay sharoitlar yaratish;
ichki bozorga noqonuniy yo’llar bilan arzon, istehmolchilar salomatligiga salbiy tahsir ko’rsatuvchi tovarlarni kirib kelishining oldini olish;
ichki bozorda milliy tovar ishlab chiqaruvchilar manfaatini ko’zlash, ularni tashqi bozorga chiqishlarini qo’llab-quvvatlash;
yirik ishlab chiqarish birlashmalarini qo’llab quvvatlashning oqilona tizimini yaratish.
Mamlakat iqtisodiy xavfsizligini tahminlash uchun iqtisodiyotning kriminallashuviga qarshi kurashish kerak. Jinoiy guruhlarning iqtisodiyotga kirib kelishining oldini olish uchun quyidagilarni amalga oshirish lozim bo’ladi:
daromadlarni deklaratsiya qilish tizimini takomillashtirish;
nodavlat xo’jalik subhektlarining ayrim faoliyat turlarini qonun yo’li bilan cheklash;
ro’yxatga olinmasdan turib tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanishni man qilish;
istehmolchilar salomatligiga zarar yetkazuvchi mahsulotlarni va litsenziyasiz, sifat sertifikatisiz tovar sotishni man qilish;
bankrotlik qonuni talablarini hayotga qathiy tatbiq etish;
huquq-tartibot organlarida iqtisodiy qonunbuzarliklarga qarshi kurashish bo’limlari faoliyatini kuchaytirish;
iqtisodiyotni erkinlashtirish sharoitida turli nazorat va davlat organlarining tadbirkorlar xo’jalik faoliyatiga noqonuniy aralashishlarini cheklash va bunga qarshi kurashish;
iqtisodiyotni tartibga solishning bozor mexanizmlari erkin amal qilishini tahminlash bilan bir qatorda, davlat organlarining iqtisodiyotni tartibga solish faoliyati samaradorligi va tahsirchanligini oshirish kabilar maqsadga muvofiqdir.
Mamlakat iqtisodiy xavfsizligini tahminlash uchun asosiy mahsulotlar bo’yicha importga bog’liqlikka barham berish, tayyor mahsulotlarni eksport qilishni kuchaytirish lozim. Buning uchun mamlakat iqtisodiyoti tarkibiy tuzilishini tubdan o’zgartirish, xom ashyo, oraliq mahsulotlar ishlab chiqarishga yo’naltirilgan iqtisodiyotni, mahsulotlarni eksport qilishga yo’naltirilgan mahsulotga aylantirish maqsadga muvofiqdir. SHundagina mamlakatning iqtisodiy ahvoli jahon bozorlaridagi konyuktura o’zgarishlariga, resurs baholarining o’zgarishiga bog’liq bo’lmaydi. SHu boisdan, mamlakat iqtisodiy xavfsizligini tahminlashga qaratilgan davlat strategiyasi iqtisodiyotda chuqur tarkibiy o’zgartirishlar qilishga, sanoat, moliya va bank tizimini mustahkamlashga qaratiladi. Buning uchun, texnologik jihatdan orqada qolishga barham berish, ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish lozim bo’ladi.
14.3. Mamlakat ichki iqtisodiy xavfsizligini tahminlash
Mamlakat ichki iqtisodiy xavfsizligini tahminlashning muhim sharti barqaror iqtisodiy o’sishni tahminlash, aholi turmush darajasini oshirish va turmush shroitlarini yaxshilash hisoblanadi. CHunki ijtimoiy sohada, hayotda keskinlikning vujudga kelishi mamlakat iqtisodiy xavfsizligi uchun xavf-xatar tug’dirishi shubhasizdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
