2-Мавзу: Жисмоний фазилатларни ривожлантириш

2-Мавзу: Жисмоний фазилатларни ривожлантириш. Инсон танаси ва спорт. Ҳужайралар. Скелет. Мушаклар. Мушак толасининг турлари. Мушакларнинг кучланиши қандай пайдо бўлади. Динамик иш режими. Статик қисқаришлар. Асаб тизими. Жисмоний машқлар физиологияси. Энергия тизимлари. Аэроб энергия тизими. Анаэроб энергия тизими. Лактат энергия тизими. Юрак-нафас олиш тизими. Ўпка. Юрак. Қон томирлари ва қон. Индивидуал фарқлар. Тана таркиби. Спорт машғулотларининг таркибий қисмлари. Спорт билан шуғулланиш нима? Чидамлилик. Аэроб чидамлилик. Анаэроб чидамлилик.Чидамлиликни ривожлантириш. Умумий чидамлиликни ривожлантириш. Такрорий ва интервал машғулотлар. Чидамлиликни ривожлантирувчи машғулотларда ишлаш тезлиги. Чидамлиликни маълум бир шаклда ривожлантириш. Тезкорликни ривожлантириш. Тезкорлик турлари Реакция вақти. Кучни ривожлантириш. Куч турлари. Максимал қувват. Қувват. Реактив куч. Куч чидамлилиги. Кучни ривожлантириш. Оғирликлар билан машқлар. Асосий стойка. Ўтириб туриш. Елкада штанга билан ўтириб туриш. Ёш спортчи ва оғирлик билан тайёргарлик машғулотлари. Ўзингизнинг вазнингиз билан машқ қилинг. Айланма машғулотлар. Тўлдирма тўп билан машқ бажариш. Эгилувчанликни ривожлантириш. Эгилувчанлик нима? Баданни қиздириш пайтида эгилувчанлик. Ҳаракат кўламини ошириш учун эгилувчанлик. Баданни қиздириш пайтида сафарбарлик машқлари Стретчинг машқлари. Координatsiяни ривожлантириш.

Инсон танаси - спорт ва енгил атлетика

Инсон танаси ниҳоятда мураккаб тирик механизм бўлиб, анатомия унинг тузилишини ўрганади. Спортчиларнинг шакли ва ўлчамлари, терининг ранглари ҳар хил, аммо таналари айнан бир хил ишлайди. Танангизнинг тузилишини тушунганингиздан сўнг, танангизнинг жисмоний машқлар ва машғулотларга қандай муносабатда бўлишини яхшироқ тушунишингиз мумкин. Сизга шифокорнинг батафсил, кенг қамровли билимлари керак эмас, лекин сиз тананинг асосий таркибий элементларини ва улар қандай ишлашини билишингиз керак

Ҳужайралар - қурилиш материаллари
Ҳужайра - бу тирик материянинг бирлиги ва қурилиш структурасининг элементидир. Барча тирик мавжудотлар бир ёки бир нечта ҳужайрадан иборат. Инсон танаси миллионлаб майда тирик ҳужайралардан иборат. Ҳужайралар бизнинг танамизни ташкил қилади: тери, суяклар, мушаклар ва мия ва танамизнинг бошқа қисмлари. Бизнинг ҳар бир ишимиз бир хилда ишлайдиган ҳар хил шакл ва ўлчамдаги миллионлаб майда ҳужайраларнинг ишини ўз ичига олади. Ҳар бир ҳужайра тури ёки ҳужайралар гуруҳи ҳар хил функтсияларга эга. Натижада, ҳамма ҳужайралар бир хил шакли ва тузилишига эга эмас. Масалан, баъзи ҳужайралар қуйидагилар учун мўлжалланган:
Ахборот ташувчиси бўлинг - асаб ҳужайралари электр маълумотларини узатади
Кимёвий ташувчи бўлинг - қизил қон таначалари танада кислород ташийди
Танани қўллаб-қувватлаш - суяк ҳужайралари скелетни ташкил қилади Ҳаракатни таъминланг - мушак ҳужайралари стрессни келтириб чиқаради.
Ҳар бир ҳужайра ўз вазифасини бажаради, аммо барча ҳужайралар яшайди, ўсади ва охир-оқибат ўлади ва ўрнига янги ҳужайралар келади.
Скелет
Одамзод, аксарият йирик сутемизувчилар сингари, танасида скелетга эга. Скелет суяклар ва бошқа ёрдамчи материаллар тизимидир. Унинг учта муҳим вазифаси бор:
Қўллаб-қувватлаш - бу бутун танани қўллаб-қувватлайди, масалан, бинонинг скелети каби. Ушбу қўллаб-қувватлашсиз биз шаклсиз масса бўлардик
Ҳимоя - Бу муҳим ва заиф органларни ҳимоя қилади. Масалан, бош суяги мияни ҳимоя қилади
Ҳаракат - Бу мушакларнинг фиксатсиясини таъминлайди. Скелетка бириктирилган мушаклар бўғимларни ҳаракатга келтиради. Бу бизга нафақат танани қисмларини юқори аниқлик ва назорат билан ҳаракатлантириш, балки бутун вужуд билан ҳам ҳаракатлар қилиш имкониятини беради.
Инсон скелетида икки юздан ортиқ суяк бор. Баъзилар узун, баъзилари калта, баъзилари юмалоқ, баъзилари текис, аммо барча суяклар бир хил асосий тузилишга эга. Бачадонда бола ривожланганда ҳужайралар хафтага деб аталадиган қаттиқ, эгилувчан моддаларни ҳосил қилади. Болалик ва ўспиринлик даврида хафтага кўп қисми аста-секин суякка айланади. Қулоқларда ва бурун учида сезилиши мумкин бўлган хафтага суякка айланмайди.
Суяк - бу жуда қаттиқ ва кучли тузилиш, у катта куч юкига дош бера олади.
Суяк тирик ва тирик бўлмаган қисмларга эга. Суякнинг тирик қисми унга бироз мослашувчанликни беради ва кутилмаган зарбаларни қабул қилишга имкон беради. Суякнинг жонсиз қисми уни қаттиқ қилади ва унга куч беради.
Лопатка
ТаСкелет человека
Скелетнинг суяклари дастаклар тизими вазифасини бажаради. Тананинг аксарият қисмида суяклар аслида бир-бирига боғланган эмас, балки бир-бирига маҳкам ўрнашиб, бўғинларни ҳосил қилади. Ҳар бир қўшилишда суяклар кучли, эгилувчан лигаментлар билан боғланган. Суяклар орасидаги турли хил бўғинлар сизни турли ёъналишларда ҳаракатланишингизга имкон беради.

Ҳар бир бўғин тури ҳар хил ҳаракатларга имкон беради. Биз ҳаракат қилаётганда суяклар ҳаракатга келади. Аммо суякларни ҳаракатга келтирадиган нарса нима?

Мускул Суяклар бириктирилган мушакларнинг қисқариши ва бўшашиши билан бўғимларда ҳаракатланади. Танада 600 дан ортиқ мушаклар мавжуд бўлиб, улар оғирликнинг 40 фоизини ташкил қилади. Ушбу мушаклар ҳаракатланиш, нафас олиш ва ҳатто дам олиш учун ишлатилади.
Мушак ичида
Ушбу кўрсаткич мушакнинг толалар тўпламидан иборат эканлигини кўрсатади.
Ҳаракатни бошқариш учун ишлатиладиган мушаклар мушак толалари деб номланган узун ингичка ҳужайралар тўпламидан иборат. Ҳар бир тола тўплами қаттиқ қобиқ билан ўралган. Мушакнинг ташқи чегараси атрофида худди шундай қобиқ мушакни ушлаб туради. Мушакнинг ҳар бир учида бу бириктирувчи қобиқларнинг барчаси бирлашиб, мушакни суякка бириктирувчи тендонларни ҳосил қилади.
Мушаклар суякларга бўғимнинг ҳар икки томонидаги тендонлар билан бириктирилган. Аксарият мушаклар фақат битта бўғимга, баъзилари эса иккита, масалан, сон ва тизза бўғимлари учун ишлайдиган поплитеалга "хизмат қилади"
Ҳаракат мушакларнинг кучланиши билан таъминланади ва суякларга узатилади. Мушаклар фақат тортиши мумкин, итариш эмас. Шунинг учун мушакларингизнинг аксарияти қарама-қарши жуфтликда жойлашган. Бир мушак таранглашганда ва қисқарганда, унинг "шериги" бўшашади ва ҳаракатни бошлаш учун чўзилади. Агар иккала мушак гуруҳи бир вақтнинг ўзида бир хил куч билан қисқарса, у ҳолда бўғин ҳаракатсиз бўлади ва ҳаракат бўлмайди. Тирсак қўшилиши қарама-қарши мушак гуруҳлари ишлашининг яхши намунасидир. Бицепс мушаклари тирсагида қўлни силкитади ва қўлни узатадиган трицепс мушакларига қарама-қарши.
к костям предплечья
елка мушаги

Ҳаракат камдан-кам ҳолларда фақат битта мушакнингинг қисқариши билан таъминланади. Ишлаш, ишлаш ёки оёк-ўликларнинг битта ҳаракати мушак гурухларини зҳил килишни талаб қилади. Гуруҳдаги ҳар бир мушакнинг "Ҳиссаси" ни қабул қилиши мумкин бўлган фарқ қилиниши мумкин, бу зарур ҳаракат даражаси ва ҳаракатнинг ўзи билан боғлиқ.

Машғулотлар дастури ҳар доим барча антагонист мушакларнинг мувозанатли ривожланишини таъминлаши керак. Тананинг ўнг ва чап томонлари мушакларининг мувозанатли ривожланиши ҳам ко'зда тутилиши керак. Бир мушак ёки мушак гуруҳининг антагонистларига нисбатан мувозанатсиз ривожланишига олиб келадиган машъулотлар заиф мушакларнинг шикастланишига олиб келади ёки шикастланиш хавфини оширади.

ЮЗ МУСУЛЛАРИ - мимика, нутқ, чайнашда иштирок этиш қўшма

Скелет мусҳаклари - Олд кўриниш