2-mavzu. Qayta tiklanmaydigan avtomatlashtirilgan boshqaruv sistemalarning ishonchliligi, ishlash ehtimolligi, ularni ishdan chiqmaslik ko‘rsatkichlari va ishlash vaqtini hisoblash

Yeyilish (iznashivaniye) – deb o‘zaro bog‘lanishda ishlaydigan qism (detal) sirtqi qatlamlarining ishqalanish kuchlari va ular bilan birga sodir bo‘ladigan murakkab fizik-kimyoviy jarayonlar ta‘sirida yemirilishiga aytiladi. Yeyilganlik (iznos) – o‘zaro bog‘lanishda ishlaydigan qismlarning yeyilish natijasi bo‘lib, u kattaliklar (razmerlar), shakllar, hajm va og‘irliklar o‘zgarishida namoyon bo‘ladi. Yeyilganlik oqibatida o‘zaro bog‘lanishda ishlaydigan sirtlar yemiriladi, kinematik aloqalar buziladi va natijada uzel yoki mexanizm ishdan chiqadi.

Yeyilish turlarining tasnifi. Abraziv yeyilish - ishqalanayotgan sirtlar orasida joylashgan qattiq abraziv zarrachalarning (chang, qum) kesuvchanlik tasiri natijasidir (kolodka va baraban, oralaridagi yeyilish). Ayrim hollarda abraziv zarrachalar bo‘lib ishqalanayotgan detallarning yeyilish jihozlari xizmat qiladi. Mexanik yeyilish – o‘z navbatida 4 turga bo‘linadi (1-Rasm).
Shakl o‘zgarishi natijasidagi yeyilish - detallarga juda katta yuklamalar tasir etganda ro‘y berib, bunda sirt qatlamlarining siljishi paydo bo‘ladi va detallarning o‘lchamlari o‘zgaradi. -mo‘rt buzilish yeyilish-ishqalanayotgan detallardan birining sirtqi qatlami ishqalanish va parchinlanish natijasida mo‘rtlashib buzilib ketadi va o‘z ostidagi bo‘sh qatlamlarni ochib qo‘yadi. - charchash natijasidagi yeyilish (masalan, podshipniklarning chopish yulaklari).
1-rasm. Yeyilish turlari tasnifi.
Molekulyar-mexanik (adgezion) yeyilish – ishqalanayotgan sirt materiallarining molekulyar ilashuvi natijasida paydo bo‘ladi. Asosan mexanizmlarni chiniqtirish (sinash) vaqtida kuzatiladi. Bunda yeyilish mexanizmlarni tirnalishga, harakatlantirmay qo‘yishga va buzilishga olib keladi. Korrozion - mexanik yeyilish. Bunday yeyilish mexanik yeyilish va atrofmuhitning agressiv tajovuzkorona tasiri ostida paydo bo‘lib, bunda ishqalanish sirtlarida beqaror oksid plyonkalari hosil bo‘ladi va mexanik ishqalanish natijasida sidiriladi. Bu jarayon takrorlanaveradi. Bunday yeyilish zanglash elementlarin (oltingugurt, organiq kislotalar) tasirida mis, alyuminiy va izolyatsiya bo‘lmagan avtomatikaning texnik vositalarida kuzatiladi.