22-варинат топшириқ. Яим ҳажмини ҳисоблаш усуллари топшириқ

SBHA-86 guruh talabasi Jumanazarova Feruza


22-варинат

1. 
   топшириқ. ЯИМ ҳажмини ҳисоблаш усуллари.
   
2. 
   топшириқ. Аҳолининг табиий ҳаракати статистикаси. Аҳолининг истиқболдаги сонини аниқлаш.
   
3. 
   топшириқ. Корхона ходимлари таркиби, сони ва ҳаракати кўрсаткичлари.
   
4. 
   топшириқ. Республика бўйича ЯИМ динамикаси қуйидагича:
   

Йил- лар	ЯИМ, млрд.сўм		ЯИМ ўзгариш суръати, %		ЯИМ дефлятори, марта
	жорий баҳоларда	2014 йил баҳосида	ўтган йилга нисбатан	2005 йилга нисбатан	ўтган йилга нисбатан	2005 йилга нисбатан
2005	15923,4	70349,6	107,0	100,0	1,214	1,000
2006	21124,9		107,5		1,234
2007	28190,0		109,5		1,219
2008	38969,8		109,0		1,268
2009	49375,6		108,1		1,172
2010	62388,3		108,5		1,164
2011	78764,2		108,3		1,166
2012	97929,3		108,2		1,149
2013	118986,9		108,0		1,125
2014	144867,9		108,1		1,126

ЯИМ ҳажмини 2014 йил баҳоларида, 2005 йилга нисбатан ЯИМ ўзгариш суръатини ва ЯИМ дефляторини аниқланг.

5. 
   топшириқ. Тумандаги меҳнат ресурсларининг сони 2019 йилнинг 1 январида 1242,5 минг киши, 1 февралида 1270,7 минг киши, 1 майида 1302,3 минг киши, 1 июлида 1300,5 минг киши, 1 декабрида 1238,1 минг киши, 2015 йилнинг 1 январида 1299,9 минг киши бўлган. Туман меҳнат ресурсларининг ўртача йиллик сонини аниқланг.
   

1-топшириқ. ЯИМ ҳажмини ҳисоблаш усуллари.


Yalpi ichki mahsulotni harajatlar usulida hisoblash
Xarajatlar usuli bo’yicha YAIMga pirovard mahsulot va xizmatni yaratish bilan bog’liq bo’lgan barcha turdagi xarajatlar kiradi. Umumiy ko’rinishda ushbu ta’rifni quyidagi formula bo’yicha ifodalash mumkin:
YAIM=UPI+IN+JPI+SE ,
bu erda,
YAIM– yalpi ichki mahsulot; UPI– uy xo’jaliklarining pirovard iste’mol xarajatlari; IN– investitsiya xarajatlari; JPI– davlatning tovar va xizmatlarni xarid qilish xarajatlari (joriy pirovard iste’mol xarajatlari); SE– sof eksport (eksport – import).
Xususiy iste’mol xarajatlari. MHT atamalarida uy xo’jaliklarining iste’mol xarajatlari xususiy (shaxsiy) iste’mol xarajatlari deb yuritiladi. Uy xo’jaliklarining shaxsiy iste’mol xarajatlariga quyidagilar kiradi: uzoq vaqt fodalaniladigan predmetlar (buyumlar), joriy iste’mol tovarlari va turli xizmat turlari uchun iste’mol xarajatlari.
Yalpi xususiy ichki investitsiyalar. Zahiralarning o’zgarishi. Yalpi va sof investitsiyalar.Umum qabul qilingan uslubiyotga binoan yalpi xususiy ichki investitsiyalar quyidagilardan tashkil topadi: tadbirkorlar tomonidan mashina, uskuna va stanoklarni pirovard sotib olish; uy-joy qurilishini hisobga olgan xolda qurilish ishlari; zahiralarning o’zgarishi.
Tovar va xizmatlarni xarid qilish uchun davlat xarajatlari. Tovar va xizmatlarni davlat xaridi asosan soliq tushumlari va boshqa davlat daromadlari hisobiga moliyalashtiriladi. Ko’pchilik xarajatlar shartli tarzda hisoblangan o’z iste’moli uchun nobozor ishlab chiqarish xarajatlaridan iborat bo’ladi.
Sof eksport. Mamlakat miqyosida eksport va import ayirmasi
YAIMni daromadlar usulida hisoblash
Daromad nuqtai nazaridan YAIM ish bilan bandlikdan daromadlar va barcha xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning-rezidentlarning daromadlaridan tashkil topadi va quyidagilarga bo’linadi:
– faqat uy xsho’jaliklariga tarqatilishi mumkin bo’lgan yollanma mehnat evaziga olinadigan daromadlar;
– milliy iqtisodiyotning barcha sektorlariga ta’luqli bo’lgan tadbirkorlik faoliyati va mulkdan olinadigan daromadlar.
YAIM tarkibida ish haqi, renta to’lovlari, foiz va foydadan tashqari yana mablag’larni ikki turda taqsimlanishi, ya’ni daromadlarni to’lash bilan bog’liq bo’lmagan holatlar ham mavjud: asosiy kapital iste’moli uchun ajratmalar va ishlab chiqarishga bilvosita soliqlar.
YAIM va narxlar darajasi
YAIM – pul, vaqt va sifat ko’rinishidagi ko’rsatkich bo’lib sanalgani sababli, uning hajmini hisoblashda narxlar o’zgarishining ta’siri kuchli bo’ladi. YAIM hajmiga uning tarkibiga kiruvchi barcha pirovard tovar va xizmatlarning jismoniy hajmlaridagi hamda narxlaridagi o’zgarishlar ta’sir o’tkazadi.
Nominal YAIM bu joriy bozor baholarida hisoblangan YAIMdir.
Nominal YAIMni real YAIMga o’tkazishda, ya’ni o’zgarmas baholarda hisoblashda quyidagi usullardan foydalaniladi:
Baholar indeksi orqali deflyatsiyalash usuli
Fizik hajmi indeksi yordamida ekstrapolyatsiya qilish usuli
To’g’ridan-to’g’ri o’zgarmas baholarda baholash usuli
Ko’rsatkichlarni xarajat elementlarini deflyatsiya qilish usuli
Ikki marotaba deflyatsiyalash usuli 
Real YAIM bu bazis davr yoki o’tgan davr baholarida hisoblangan YAIMdir.