3. Aylanma mablag’larni mye’yorlashtirish Asosiy kapital doiraviy aylanishining mohiyati, tarkibiy tuzilmasi va samaradorligi

A = T : Q ,
U = K : A

Bu yerda: A – aylanma mablag’larning aylanuvchanligi;

T – realizasiyadan olingan tuShum;
Q – aylanma mablag’larning yillik о‘rtacha
qoldig’i;
U – aylanma mablag’lar bir marta aylanishining
uzunligi;
K – tahlil davridagi kunlar soni.

Zaxiralarning aylanuvchanligi quyidagi formula yordamida aniqlanadi:

A = T : Q

Bu yerda: A – zaxiralarning aylanuvchanligi;

T – sotilgan mahsulot tannarxi;
Q – zaxiralarning о‘rtacha qiymati.
Dyebitorlik qarzlarini tо‘lashning kunlardagi о‘rtacha davo-miyligi sotib oluvchilarning schyotlar bо‘yicha tо‘lash tyezligini aks yettiradi va u quyidagicha aniqlanadi:


DQ = DQ : T

Bu yerda: DQ – dyebitorlik qarzlarini tо‘lashning

kunlardagi о‘rtacha davomiyligi;
DQ – dyebitorlik qarzining о‘rtacha summasi;
T – realizasiyadan olingan kunlik о‘rtacha tuShum.


Bu kо‘rsatkichning past darajasi XYUS dyebitorlardan pulni undirish bо‘yicha ishining samaradorligidan darak beradi. Biroq, ayrim hollarda, bu narsa XYUS kredit siyosatining haddan ziyod qattiqligini ham kо‘rsatib, realizasiya qilingan mahsulotlarning uncha katta bо‘lmagan qismi kreditga sotilganligini ham anglatadi.
XYUS Moliyaviy-xо‘jalik faoliyati samaradorligini ta’min-lashda va Moliyaviy tahlilda sof aylanma kapitalni monitoring qilish muhim rol о‘ynaydi. Umumiy kо‘rinishda sof aylanma kapital aylanma aktivlar va qisqa muddatli majburiyatlar о‘rta-sidagi farqdan iborat. Qisqa muddatli passivlarning tarkibiy tuzilmasida kyelgusi davr daromadlari ham kiritilib, ular XYUS ning о‘zlik pul mablag’lari hisoblanadi. Shuning uchun ham, sof aylanma kapitalni quyidagicha aniqlash mumkin: