4-маъруза. Uftt va mobil aloqa operatorlarini ngn texnologiyasiga migratsiyalash usuli

 Oxirgi stantsiyani qayta tiklash variantini tanlash 
Aloqa xizmatlari bozori tez sur'atlar bilan rivojlanmoqda. Shu bilan 
birga, abonentlarning umumiy soni ko'paymoqda va taqdim etilayotgan 
xizmatlar doirasi kengaymoqda. Yangi avlod aloqa tarmoqlari uchun 
hozirgi talablar ovozli trafikni optimal uzatish, ma'lumotlar uzatish, yangi 
xizmatlarni yaratish va taqdim etish, mavjud qurilish tarmoqlari bilan 
solishtirganda kapital qurilish xarajatlari va foydalanish xarajatlarini 
kamaytirish imkoniyatidir. 
Hozirgi vaqtda an'anaviy aloqa tarmoqlarining katta qismi 

---

joylashtirilgan, shuning uchun NGN tarmog'ini yaratishda mavjud 
uskunalarning imkoniyatlarini hisobga olish va evolyutsiyadan keyingi 
avlod tarmoqlariga o'tish tavsiya etiladi. 
Mavjud ShTT-ni qayta qurish uchun (4.2, 4.3-rasmlar), o'tish 
davrida PSTN/ISDN va NGN tarmoqlarining birgalikda yashash 
stsenariysi tanlangan. Ushbu imkoniyatning mavjudligi RATS (OS) dan 
tranzit tuguniga chiqish uchun mavjud Gb Ethernet tarmog'ining 
mavjudligi bilan bog'liq. Ushbu usul bilan an'anaviy tarmoqni NGN-ga 
o'tkazish ikki bosqichda amalga oshiriladi: 
1) terminal stantsiyalari (RATS) keng polosali ulanishning ko'p 
xizmatli tugunlari bilan almashtirildi. Ushbu loyiha RATS-XX ni kirish 
shlyuzi va moslashuvchan almashtirish funktsiyalarini bajaradigan 
MSAN kirish tuguniga almashtirishni ko'rib chiqadi; 
2) keyingi bosqichda qolgan terminal stantsiyalari kirish shlyuzlari 
bilan almashtiriladi. Tranzit tugunlari tarmoqdan chiqariladi va ularni 
boshqarish funktsiyalari moslashuvchan kommutatorga beriladi. 
(YZ) kodi bilan RATS (OS) ni rekonstruktsiya qilish uchun 
talablarga muvofiq MSAN Si 2000 V.6 ko'p tarmoqli kirish tugunlari 
tanlandi: 
1) uskunalar ishonchli va yuqori texnologiyali bo'lishi kerak, ya'ni 
eng yangi telekommunikatsiya texnologiyalarini taqdim etish; 
2) uskunalar butun tarmoq uchun bir xil bo'lishi kerak; 
3) tarmoq minimal xarajatlar bilan yanada kengaytirish uchun imkon 
qadar ochiq bo'lishi kerak; 
4) yagona tarmoqni boshqarish markazini yaratish mumkin. 
Ushbu talablarning barchasi MSAN uskunalari tomonidan 
qondiriladi. MSAN Si 2000 V.6 bu yuqori darajadagi platforma bo'lib, u 
boshqa tarmoq va server komponentlari bilan birgalikda IP-telefoniya 
(VoIP), IP-TV, yuqori tezlikdagi Internet, yuqori ma'lumot xavfsizligi, 
shuningdek, qo'shimcha xizmat turlarini (QXT) taqdim etadi. Raqamli 
kommutatsiya tizimlari uchun: - qisqartirilgan terish; - abonentni 
termasdan takroran qo'ng'iroq qilish; - kiruvchi va chiquvchi 
qo'ng'iroqlarni taqiqlash; - kirib kelayotgan manbani vaqtincha taqiqlash; 
- kirish qo'ng'iroqlarini ko'rsatilgan raqamga yo'naltirish; - qo'ng'iroqni 
boshqa raqamga o'tkazish; - avtoinformatorga yoki operatorga 
qo'ng'iroqni o'tkazish; - yangi qo'ng'iroq haqida xabar berish; - so'rov va 
konferentsiya - uchta abonentning aloqasi; - zararli qo'ng'iroqlarni 
qidirish va hokazo. 
RATSni rekonstruktsiya qilish uchun MSAN uskunalari tanlandi, u 

---

umumiy foydalanish tarmog'ining (UfTT) mavjud infratuzilmasini 
uzluksiz yangilashni ta'minlaydigan, yangi avlod tarmoqlariga o'tish va 
ularga qo'shilishni soddalashtiradigan integral dasturiy ta'minot 
kommutatori CS (Call Server) ning noyob funktsiyasini qo'llab-
quvvatlaydi. 
MSAN universal ko'p funktsiyali kirish platformasiga asoslangan va 
dasturiy ta'minotning integratsiyalashgan kommutatori iCS (o'rnatilgan 
Call Server) funktsiyalariga ega. ICS tugun - bu IP funktsionalligi bilan 
klassik kommutatsiya va kirish tugunidir, bu operatorlar va etkazib 
beruvchilarga yangi avlod arxitekturasiga o'tish imkoniyatini beradi. 
ICS tuguni o'rnatilgan qo'ng'iroq serveri, TDM kommutatsiyasi va 
media shlyuzining funktsiyalarini birlashtiradi. Dasturiy ta'minot 
kommutatorining 
ko'p 
funktsionalligi 
standart 
SIP-T, 
H.323 
protokollaridan foydalangan holda VoIP abonent qo'ng'iroqlarini 
boshqarish va boshqa dasturiy kommutatorlar bilan o'zaro ishlash 
imkoniyatini beradi. ICS tugunlari barcha asosiy TDM signallarini va 
ularning milliy variantlarini qo'llab-quvvatlaydi. 
MSAN quyidagilarni ta'minlaydi: An'anaviy telefon xizmatlari;
Triple Play xizmatlarini (ovoz, ma'lumotlar, video) Ethernet 
tarmoqlaridan yakuniy foydalanuvchilarga etkazib berish; Mavjud PSTN 
uskunalarini (kirish va kommutatsiya tugunlari, ATS) NGN tarmog'iga 
ulash; Mahalliy tarmoqning terminali yoki tranzit stantsiyasi sifatida 
ishlash qobiliyati: Turli topologiyalarning optik ulanish tarmoqlarini 
qurish qobiliyati. 
MSAN yuqori trafik o'tkazuvchanligini va kartalarning samarali 
ulanishini 
ta'minlash 
uchun 
Gigabit 
Ethernet 
ichki 
tarmoq 
texnologiyasidan foydalanadi. Kerakli tarmoq va foydalanuvchi 
interfeyslarini (E1, Ethernet, POTS, xDSL) qo'llab-quvvatlaydigan 
to'qqiz xil turli xil xizmat kartalari mavjud, shuningdek elektron 
kommutatsiya tarmoqlari va paketli kommutatsiya aloqasi uchun 
signalizatsiya protokollari mavjud (OKS7, V5.2, EDSS1, MGCP, H.248, 
SIP-T). Ushbu MSAN tugun tuzilishi turli xil dastur variantlarini va 
shahar, shahar atrofi va qishloq tarmoqlarida MSAN tugunining zarur 
ma'lumotlarini ta'minlaydigan asosiy tushunchadir. 
MSAN transport tarmog'iga Gb Ethernet interfeyslari orqali ulanadi. 
Triple Play-ning turli xil xizmatlarining trafigi tarmoq elementlariga yoki 
oxirgi foydalanuvchilarga quyidagilar orqali uzatiladi:- E1 oqimlarini 
UKS7, V5.2, CAS va DSS1 signallari bilan ulash; - ADSL2 +, VDSL2, 
SHDSL va FE keng polosali liniyalari; - tor tarmoqli analog liniyalar. 

---

Integratsiyalashgan dasturiy ta'minot kommutatori (iCS) bir nechta 
foydalanishni ta'minlaydi. Telekommunikatsiya tarmog'ida quyidagi rol 
o'ynashi mumkin (4.4-rasm): abonentlarga ulanishni ta'minlaydigan 
kommutatsiya va kirish tugunlari yoki telefon almashinuvi; IP-shlyuz, bu 
signal uzatish shlyuzini, signal oqimlari va TDM trafigini IP-ga va 
aksincha o'zgartiradigan media-shlyuzni o'z ichiga oladi; Voice, 
kommutatsiya xizmatlari va boshqa xizmatlar asosida ovozli xizmatlar 
uchun yordamchi ilova serverlarini ulash imkoniyatiga ega xizmat 
ko'rsatish qurilmasi. 
Yuqoridagi funktsiyalarning kombinatsiyasini ta'minlaydigan ko'p 
funktsiyali tugun. 
Kommutatsiya va kirish tugunlari (4.5-rasm) - bu integratsiyalangan 
xizmatlar va keng doiradagi va funktsional imkoniyatlarga ega raqamli 
kommutatsiya tizimi. Tugun analog terminallar va ISDN funktsiyalariga 
ega terminallar, shuningdek IP-abonentlarga turli xil xizmatlarni taklif 
etadi. Telefon va faks kabi kommutatsiya liniyalaridagi asosiy 
xizmatlarga qo'shimcha ravishda, tugun, shuningdek, Centrex funktsional 
imkoniyatlarini va bir qator qo'shimcha xizmatlarni qo'llab-quvvatlaydi. 
ICS funktsiyalariga ega tugun PSTN, shaxsiy va idoraviy telefon 
tarmoqlariga (PSTN, ISDN), shuningdek IP tarmoqlariga ulanish 
imkoniyatini beradigan interfeys va signallar to'plamini o'z ichiga oladi. 
Tugunga turli xil abonent uskunalari, kirish serverlari, shuningdek 
qo'shimcha dastur serverlari ulanishi mumkin. Tugunni boshqarish uchun 
u boshqaruv tarmog'iga ulangan. Tugunli ulanishlar 4.6-rasmda 
keltirilgan. Umumiy MSAN tuzilishi 4.7-rasmda keltirilgan [25]. 

---

4.5–rasm. iCS tugunining telekommunikatsiya tarmog'ida joylashishi 
4.6 –rasm. Kommutatsiya va kirish tugunlari sifatida tugun 

---

Maqsadiga qarab, MSAN ichki Gigabit Ethernet texnologiyasi 
(ichki LAN 12/24 Gb Ethernet) yordamida o'zaro bog'langan turli xil 
plagin kartalarni o'z ichiga oladi. Tizimning o'tkazuvchanligi 48 Gbit/s 
gacha (har biri 24 Gbit/s gacha bo'lgan tezlikni qo'llab-quvvatlaydigan 2ta 
kommutatori). 
Obunaga kirish quyidagi to'lovlar orqali amalga oshiriladi: 
Analoq abonent liniyasi (AAL) kartasi uy va biznes abonentlarini 
ulash uchun 64 ta an'anaviy analog telefon aloqasini taqdim etadi. Ulanish 
MGCP/H.248 protokoli yordamida boshqariladi. Modem media shlyuzi 
va signal shlyuzini birlashtiradi. Media shlyuzi TDM ovozli oqimlarini 
raqamli ma'lumotlar paketi oqimiga (RTP/RTCP) va aksincha 
o'zgartiradi. Signal shlyuzi MTS signalini (AAL) IP signalizatsiyasiga 
(MGCP/H.248) va aksincha o'zgartiradi; 
ADSL2 + raqamli assimetrik kirish kartasi foydalanuvchilarga 
Triple Play xizmatlarini taqdim etish uchun ko'p tarmoqli keng polosali 
ulanish imkoniyatini beradi; 
32 portli SHDSL platasi simmetrik keng polosali ulanish uchun mis 
juftlikdan foydalanishga imkon beradi (asosan biznes foydalanuvchilari 
uchun) va uzoq MSAN-larni ulash; 
24 portli VDSL kartasi yuqori tezlik tezligini talab qiladigan uy 
foydalanuvchilariga multimedia kontentlarini taklif qilish uchun qisqa 
foydalanuvchilarga keng polosali o'tkazish qobiliyatini beradi. Abonent 
qurilmalari 100 Mbit/s gacha mis juftliklari uchun ma'lumot uzatish 
tezligini sozlashlari mumkin; 
Fiber Blade platalari FastEthemet 100 bazaviy BX/FX 
texnologiyasidan foydalanadi, bu erda BX bitta toladan, FX - ikkita 
toladan, 100 Mbit/s gacha tezlikda ma'lumot uzatishni anglatadi. Optik 
tolali kartada 12 yoki 24 ta optik tolali abonent kirish interfeysi mavjud. 
Optik tolali interfeyslar nosimmetrik bod tezligini ta'minlaydi. Optik-
tolali karta qo'shimcha masofaviy MSAN-larni 500 m dan kam masofada 
va transveiver modullaridan foydalangan holda - 80 km gacha ulash 
imkonini beradi. Optik tolali karta Ethernet texnologiyasiga asoslangan, 
ya'ni abonentga tolali liniya orqali FE ulanishni o'rnatish imkoniyatini 
beradi. Abonent interfeyslari sizga optik tolali ulanish orqali 64 kbit/s dan 
100 Mbit/sekundgacha ma'lumotlarni uzatish tezligini sozlash imkonini 
beradi. 

---

4.7-rasm. MSANning umumlashtirilgan tuzilishi 
Tashqi tarmoqlar bilan o'zaro aloqa MSAN tomonidan ta'minlanadi: 
Abonent kirish shlyuzi kartasi abonentlarga TDM va IP 
tarmoqlariga kirishni ta'minlaydi. MSANda media shlyuzi va signal 
shlyuzi mavjud. Media shlyuzi TDM ovoz oqimini raqamli paketli 
ma'lumotlar oqimiga va undan o'zgartiradi. Signal shlyuzi V5.2 
signalizatsiyasini IP signaliga o'zgartiradi (MGCP, H.323). MSAN 32 
yoki 64 E1 oqimlaridan foydalangan holda TDM tarmog'iga ulanadi va IP 
tarmog'iga - ikkita GbE interfeysini ta’minlaydi. MSAN qurilmasi 
sig'imning bosqichma-bosqich oshirilishini ta'minlaydi, sakkizta yoki 16 
ta oqimlarni 2 Mbit/s maksimal 32 yoki 64 E1 oqimlarigacha; 
Signal va media platada V5.2 protokoli yordamida TDM kirish 
tugunlarini ulash, DSS1-PRA interfeysi orqali PBX va boshqa PRA 
terminal uskunalarini ulash yoki SS7 orqali kommutatsiya tugunlariga 

---

ulanish uchun 32 E1 port mavjud. Signal va media panel MGCP/H.248 
protokoli yordamida boshqariladi. U MGCP, IUA/SCTP va M3UA/SCTP 
protokollaridan foydalangan holda ikkita 1 Gb interfeys orqali Ethernet 
kirish tarmog'iga ulanadi. MSAN oqimlar sonini asta-sekin 8 dan 32 E1 
gacha oshirishga imkon beradi.
ICS o'rnatilgan kommutatsiya paneli TDM kommutatsiya qilingan 
qo'ng'iroq serveri va media shlyuzining funktsiyalarini birlashtiradi. 
Dasturiy ta'minot kommutatorining ko'p funktsionalligi standart SIP-T, 
H.323 protokollaridan foydalangan holda VoIP abonent qo'ng'iroqlarini 
boshqarish va boshqa dasturiy kommutatorlar bilan o'zaro ishlash 
imkoniyatini beradi. 
Server qurilmasi - bu monitoringi, nazorati va xizmatlarini taqdim 
etish uchun turli xil dasturiy ta'minot uchun zarur bo'lgan yuqori 
protsessor quvvatini ta'minlaydigan yuqori unumli universal avtonom 
protsessorlar to'plami hisoblanadi. Barcha plagin kartalari umumiy MEA 
korpusida joylashgan (4.8-rasm). 
4.8-rasm. MEA korpusi 
Ma’lumotlar uzatish tarmoqlari. “O‘zbektelekom” AK xozirda 
ma’lumotlarni uzatish bo‘yicha keng spektrli xizmatlarni, Internet 
xizmatlarini taqdim etmoqda, Respublikada xususiy va yagona raqamli 
transport tarmoqqa egadir. 1997-1999 yillarda qurilgan raqamli magistral 
telekommunikatsiya tarmog‘i Toshkent, Nukus shaharlari va Respublika 
viloyat markazlari orasida yuqori tezlikli ma’lumotlar uzatish kanallarini 
(64 kBit/sek dan 2048 kBit/sek gacha) tashkil etishga imkoniyat berdi. 
Quvvatli transport tarmog‘inmg mavjudligi, birlamchi va ikkilamchi 
tarmoqlarga egalik “O‘zbektelekom” AKga foydalanuvchilar keng 
ommasiga ma’lumotlar uzatish tarmog‘inmg xizmatlarini, Internet va 

---

uning ilovalari bo‘yicha xizmat ko‘rsatishga imkoniyat berdi. 
Ma’lumotlar uzatish tarmoqlari xizmatlarini rivojlantirish ketma- 
ketligini quyidagicha tavsiflash mumkin: provayderlar tarmoqlarini 
yaratish bo‘yicha xizmatlar; global Intenet tarmog‘i bilan bog‘lanish 
xizmatlari; amaliy (elektron tijorat, telemeditsina, telemarketing) 
xizmatlar; jamoa (reklama, ma’lumotnoma, dasturiy maxsulotlar, biznes, 
o‘yinlar va boshqalar) xizmatlari; moliyaviy xizmatlar; tarmoq bo‘yicha 
elektron savdo xizmatlari. 
Ma’lumotlar uzatish vositalarining va xar xil turlardagi tarmoqlarda 
tovush 
trafigi 
va 
videolarni 
qayta 
o‘zgartirish 
formatlari 
texnologiyalarining bundan buyon rivojlantirilishi taqdim etilayotgan 
xizmatlar turlarini, jumladan Internet xizmatlarini sezilarli oshirishga 
imkoniyat tug‘dirdi. 
Xozirgi vaqtda ma’lumotlar uzatish tarmog‘ini, “UzNet” va 
“TSHTT” filiallar tarmoqlari bilan birgalikda, rivojlantirish va 
kengaytirish bo‘yicha sezilarli ishlar olib borilmoqda. 
“UzNet” filiali tomonidan tuzilgan ma’lumotlar uzatish tarmog‘i 
hamma viloyat markazlariga, ayrim tuman markazlariga etkazilgan va 
tarmoqni hamma tuman markazlariga etkazish bo‘yicha ishlar olib 
borilmoqda. Bundan tashqari Toshkent shaxrida markaziy tugunda tashqi 
kanal imkoniyatini oshirish uchun ma’lumotlar uzatish transport 
tarmog‘ini E1 dan GE gacha kengaytirish bo‘yicha ishlar olib borilmoqda. 
Axborot almashinishini va Internet tarmoqqa chiqishni ta’minlovchi, 
Respublika vazirliklari va idoralari, bir qator Respublikadagi xalqaro 
tashkilotlar va vakolatxonalar foydalanuvchilariga Veb-xosting bo‘yicha 
xizmatlarni taqdim etuvchi idoralararo kompyuter tarmog‘i o‘zining 
keyingi rivojlanishini topmoqda. 
Ma’lumotlar uzatish tarmoqlari qo‘llangan eng yangi xizmatlar 
video konferentsiyalarni tashkil etish bo‘yicha xizmatlardir, shuningdek 
Internet protokollarni qo‘llab O‘zbekiston Respublikasining hamma 
axolisiga IP-telefoniya xizmatlarini ko‘rsatishdir. 
Tarmoq samaradorligini oshirish, xizmat turlarini ko‘paytirish 
uchun xar xil kompaniyalar bu borada o‘z echimlarini taklif etmoqdalar. 
Jumladan Xitoyning Huawei kompaniyasi tarmoqlarni rivojlantirish 
bo‘yicha o‘z kontseptsiyasini e’lon qilishgan. 
Keyingi vaqtlarda ma’lumotlar, tovush va videoni bitta multiservis 
tarmoqda uzatish xizmatlarini birlashtirish sezilarli tendentsiya 
bo‘lmoqda, bu yangi funktsiyalar va xizmatlarni ishlab chiqish, 
qurilmalarni iqtisodlash va tashkilotlar uchun samarali ishlash rejimi 

---

tashkil etish uchun muxim axamiyatga ega. 
Korporativ aloqa uchun Huawei kompaniyasining echimlari soft 
switchning SoftCo seriya uskunalari bazasida ishlab chiqilgan. Ushbu 
echim ma’lumotlarni an’anaviy analog uzatish va IP ni birlashtirishga 
misol bo‘ladi, bunda ma’lumotlar, tovush va videoni multiservis 
kommutatsiyalash funksiyalarini taqdim etiladi. IP- texnologiya xisobiga 
tarmoqning 
taqsimlangan 
arxitekturasi, 
mobillik, 
tovush 
va 
videokonferentsiyalar, yagona aloqa tizimi, xabarlashish xizmatlari va 
boshqalar. Bundan tashqari, bu echim an’anaviy idoraviy ATS (UATS) 
xar xil xizmatlari bilan moslashgandir. Ushbu echimni qo‘llash korxona 
aloqasining samaradorligini oshirishga, tarmoqqa sarflanadigan umumiy 
xarajatlarni kamaytirishga va korxonaning raqobatbardoshligi oshishiga 
sabab bo‘ladi. 
Huawei kompaniyasining softswitch arxitekturasi bazasidagi 
korporativ tarmoqlar uchun echimlari xar xil terminallarga kirishni, 
tarmoqning tashkil etish moslashuvchi rejimidan foydalanadi va 
sozlanadigan 
E2E 
kompleks 
echimni 
taqdim 
etgan 
holda 
telekommunikatsiya 
soxasi 
va 
korporativ 
foydalanuvchilarning 
talablariga mos holda qo‘llab-quvvatlaydi. 
Korporativ aloqa uchun Huawei kompaniyasi tizim funktsiyalari 
bo‘yicha quyidagi echimlarni taklif qiladi: xizmatlarni xar xil turlari - 
ONLI (yagona telefon raqami xizmati, chaqiriqlarni bir paytda yoki 
ketma-ket uzatish); audiokonferentsiya; xabarlarni uzatish va qayta 
ishlash universal tizimi (tovush pochtasi, elektron pochta, SMS va faksni 
bitta pochta qutisiga birlashtiradi); mobillik (telefon raqamini dinamik 
o‘zgartirish); 
nuqta-nuqta 
turidagi 
xizmatlar 
(videoaloqa, 
videokonferentsiya, ma’lumotlar uzatish, elektron “oq doska”, xar xil 
ilovalardan jamoa bo‘lib foydalanish); qo‘shimcha xizmatlar (“bezovta 
qilinmasin”, “qaynoq liniya”, chiqish chaqiriqlarini cheklash, chaqiriqni 
qayta adreslash, abonentlar guruhini chaqirish va boshqalar); kirish 
rejimlari turlari - UFTTga, IN ga, dasturiy telefonga, dasturiy operator 
konsoliga va IAD/AG qurilmasiga bevosita kirishni qo‘llash; ishonchlilik 
- tizimning asosiy komponentlarini zaxiralash, yuklamani balanslash va 
“qaynoq” zaxiralash, ta’minot manbai rad etishlariga barqarorlik. Bu 
echimlar shubxasiz O‘zbekiston Respublikasining telekommunikatsiya 
tarmoqlarida o‘z aksini topadi. Telekommunikatsiyaning tarmoqlarining 
kelajak rivoji bu to‘liq optik tarmoqlardir. Oxirgi vaqtda jahon va yurtimiz 
amaliyotida operatorlar Triple Play xizmatlar konseptsiyasiga o‘tish 
nuqtai nazaridan birinchi strategiyani qo‘llaydilar. Ko‘p qavatli uyning 

---

qavat va xonadonlarida ofis ichki kirish abonent qurilmalari o‘rnatiladi. 
Odatda, HPNA texnologiyasi qurilmalarning keng spektrini taqdim 
qiladi: kompyuter platalari, HPNA tashqi personal adapterlari, 
HPNA/Ethernet konventerlari va boshqalar. Barcha holatlarda telefon 
signallari va kompyuter ma’lumotlari HPNA formatiga (USB porti, 
Ethernet yoki maxsus plata orqali) o‘zgartiriladi.