45 Variyant Transaksion xarajatlar



Download 19,71 Kb.
bet2/2
Sana04.04.2022
Hajmi19,71 Kb.
#527921
1   2
Bog'liq
45 variyant

2) Kouz teoremasi

15.2. Коуз теоремаси


Ташқи самаралар ёки экстерналилар (еxternalites) соттидан олинадиган, лекин нархда {ў}3{ }ифодасини топмаган харажат ёки фойда. Улар муайян операцияда катнашадиган бозор субъектлари билан бир қаторида учинчи томон билан боғлик бўлгани учун ҳам «ташқи» деб кабул қилинади. Ушбу харажатлар ёки ютуклар (фойда) товарлар ва хизматларни хам ишлаб
Бозордаги олди-
Чикаришда, ҳам истеъмол қилишда вужудга келади. Ташқи Самара мусбат (ижобий) ва манфий (салбий) самараларга бўлинади. Манфий Самара харажатлар билан боғлик булса, мусбат самара учунчи томоннинг ютуғи билан боғликдир. Шундай килиб, ташқи самара ижтимоий харажатлар (ютуклар) ва хусусий хражатлар (ютуклар) ўртасидаги фаркни кўрсатади.
MSC%3D MPC+ МЕС,
Бу ерда MSС-ижтимоий чекли харажат;
MРС- хусусий чекли харажат; МЕС- тушқи чекли харажат (Marginal External Cost).
Агар бир иктисодий субъектнинг фаолияти бошка иктисодий субъектлар фаолиятида харажатларга олиб келса, салбий ташқи Самара вужудга келади. Масалан, химия заводи фойдаланилган сувни етарли даражада тозаламасдан дарёга окизмокда, дейлик. Чикинди сув ҳажми завод ишлаб чикариш пропорционал бўлса, завод қанча кўп маҳсулот ишлаб чикарса, уатроф муҳитни шунча кўп ифлослантиради. Химия заводи махсус сув курмаганлиги учун, чикинди сув тӳлиқ тозаланмайди, демак заводнинг хусусий чекли харажати ижтимоий чекли харажатидан паст бўлади, нима учун деганда унинг харажати сувни тозалаш билан боғлик харажатдан холи. Завод харажатларни тежаш асосида кўпрок маҳсулот ишлаб чикаради. Ишлаб чикарган махсулот ҳажми самарали ҳажмдан кўп бўлади.
3) Istemolchi va ishlab chiqaruchi ortiqchaligi
18.1. Истеъмолчи ва ишлаб чикарувчи ортикчалиги
Товарга нарх бозор томонидан урнатиладиган ракобатлашган бозорда товарни ишлаб чикарувчилар бозор нархида (мувозанат нархида) сотади, шу бозор нархида истеъмолчилар товарни сотиб олади. Лекин, айрим истеъмолчилар учун товарнинг киймати унинг бозор нархидан кура юкорирок. Шунинг учун хам у товарни бозор нархидан юкорирок нархда хам сотиб олиши мумкин. Истеъмолчи ортикчалиги-истеъмолчи томонидан товарга тулаши мумкин булган максимал нарх билан товарнинг хакикий нархи уртасидаги фаркни билдиради. Аникрок килиб айтадиган булсак, истеъмолчининг товар учун бериши мумкин булган максимал нархдан товарни сотиб олишда туланадиган хакикий нархнинг айирмасига тенг. Истеъмолчи ортикчалиги (кушимча наф) алохида инсоннинг канчалик
Уртача яхши яшаётганлигини курсатади. Истеъмолчининг умумий ортикчалиги бу талаб чизиги билан бозор нархи чизиги уртасида жойлашган соха (1-расмда штрихланган соха).
1-расм. Истеъмолчи ортикчалиги.
Истеъмолчи ортикчалиги барча истеъмолчиларнинг умумий соф нафини улчашга ёрдам беради ва у ёрдамида биз бозорни давлат томонидан мувофиклаштирилиши самарадорлигини, истеъмолчи ортикчалигини умумий
Натижасининг узгаришини улчаш асосида аниклашимиз мумкин. Мисол. Фараз килайлик бир дона апельсиннинг бозор нархи 5 сум дейлик, лекин истеъмолчи ушбу бир дона апельсин учун 10 сум беришга тайёр, яъни апельсиннинг истеъмолчи учун киймати 10 сумга тенг. Истеъмолчи ушбу бир дона апельсинни бозор нархида, яъни 5 сумга олади ва у иктисод килган 10-5к5 сум истеъмолчи ортикчалигини билдиради, истеъмолчи кушимча 5 сумлик наф олади (2-расм).
Истеъмолчи иккинчи апелсинни хам сотиб олади, нима учун деганда, у
Иккинчи апельсин учун бериши мумкин булган максимал нарх 9 сум, истеъмолчи ортикчалиги 4 сумга тенг. Худди шундай давом этсак 4-апельсин учун истеъмолчи ортикчалиги 1 сумга тенг, бешинчи апельсинни сотиб олишга истеъмолчи бефарк карайди, нима учун деганда у истеъмолчининг умумий ортикчалигини оширмайди. Шундай килиб, истеъмолчининг истеъмолчи орикчалиги 5К4КЗК2К1к15 сумга тенг. Истеъмолчининг сарфи 25 га тенг. Ишлаб чикарувчи ортикчалиги ишлаб чикарувчи томонидан олинган умумий манфаатни билдиради. Бир хил ишлаб чикарувчилар учун бир бирлик махсулот харажатлари бозор нархига тенг булса, бошка ишлаб чикарувчи учун ушбу харажатлар бозор нархидан кичикдир. Демак, ишлаб чикарувчилар ушбу товарни сотишдан фойда, яъни ортикча манфаат оладилар. Хар бир товар учун ушбу ортикча манфаат товарнинг бозор нархи билан уни ишлаб чикаришдаги чекли харажати уртасидаги фаркга тенг булиб, уни ишлаб чикарувчи олади. Бу фарк бир бирлик махсулотдан оладиган фойда билан ишлаб чикаришдаги хар кандай рентани кушилганига тенг. Умуман ишлаб чикарувчи ортикчалиги бу барча ишлаб чикарувчилар томонидан олинадиган фойдаларнинг умумий йигиндисидир. Бозор учун умумий ишлаб чикарувчи ортикчалиги таклиф чизигидан тортиб то бозор нархи чизигигача булган ораликдаги юзага тенг
Download 19,71 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish