6 mavzu. Bozor va tavakkalchilik Reja Tavakkalchilikni o`lchash



Download 429 Kb.
bet14/17
Sana05.04.2022
Hajmi429 Kb.
#530593
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   17
Bog'liq
6 - mavzu. Bozor va tavakkalchilik

Yana bir boshqa misol. Borda muvafaqqiyatsizliklarni, erkin bog’liq bo`lmagan alternativalarni qondirish uchun deb biladi. Bordaning usuli qo`llanganida, B ni 1 jad-valda yutib chiqishini ko`ramiz. Lekin, faraz qiling, C alternative sifatida birdan yo`q bo`lib qoladi. Shunda Borda usulida sanalsa yana bir alternativasi mavjud bo`lmagan A va B ni solishtiradi, va bu holda A yutib chiqadi. Shuning uchun ham C ni olib tashlani-shi baholashga ta`sir ko`rsatadi. Buning sababi, baholash usulida qanchalik ko`p alter-nativalar bo`lsa, ular yig’gan ballar ham shuncha katta bo`ladi.
Arrovning imkonsizlik teoremasi juda chuqur va chigal natijadir. Unda demokrati-yani, hukumat tuzulishi sifatida yomonligi yozilmagan. Ammo teoremada individuallar-ning hohish istaklarini inobatga olgan holda qilinadigan barcha ovoz berish sistemalari, noto`g’ri jamiyat mehanizmi deb takidlanadi.
O`rtacha ovoz beruvchi qirol
Arrovning teoremasiga qaramasdan, ovoz berish ko`pchilik jamiyatlarda o`z yurt-boshini tanlashda, muhim qonunlarni qabul qilishda ishlatiladi. Hukumatning o`rganib chiqishdagi keying qadam, bu hukumatni ko`pchilik boshqaruvini ishlashini ko`rib chi-qishdir. Demokratik jamiyatda, qonunlarni kim qabul qiladi? Ba’zi hollarda demokratik boshqaruv bu savolga juda oddiy javob beradi.
Faraz qiling, jamiyat armiyaga yoki parklarga o`xshash, ijtimoiy ishga pul ajratish-ga qaror qildi. Har bir ovoz beruvchi o`ziga yarasha mablag’i mavjud va u natijalar ora-sidan o`ziga eng maqul bo`lgan natijani tanlaydi. Va shu tariqa, biz ovoz beruvchilarni katta mablag’ ajratuvchilar va kam mablag’ ajratuvchilarga bo`lsak bo`ladi. Pastdagi kolonnalarga nazar tashlang. Unda 100 ovoz beruvchilar, 0 dan 20 milliard orasida mablag’ ajrata olishi tasvirlangan. Berilgan afzalliklar bo`yicha demokratiya qanday natijani ko`rsatadi?
Mashxur tadqiqot natijasi O`rta ovoz beruvchi teoremasiga asosan, chiqariladigan qonunlarni asosiy qismi aynan shu mablag’ ajratuvchilarning o`rta mablag’ ajratadigan ovoz beruchilarga tegishli bo`ladi. O`rta ovoz beruchi taqsimotning qoq o`rtasida joy-lashgan bo`lishadi. Olgan misolimizda, taqsimotni oxiridan yoki boshidan 50 ta ovoz beruvchini sanab ko`ring, va siz ularni 10 milliard dollar ajratishayotganini ko`rasiz.Ak-sincha, taqsimotni hisoblab chiqsak o`rta arifmetik qiymati 9 milliard dollarga tengligi-ni va taqsimotda eng ko`p uchraydigan ovoz beruvchilar turi 15 milliard dollarlik ovoz beruvchilardir.
O`rta ovoz beruvchi ustunlikga ega, chunki ular ustunlikga egalik qilishni ikki to-monli poygasini yutishadi. Misolimizda, ikki xil odamlar mavjud: 1) 10 mlrd dan ortiq mablag’lilar va 10mlrd dan kamini hohlovchilar. Agar kimdir 10 mlrd o`rniga 8 mlrdni tanlasa, qolgan 10mlrd dan ortiq bermoqchi bo`lganlar 10mlrd ga tushishadi va o`rta ovoz beruvchi bo`ladi. 2) Aksincha kimdir 12 mlrdni taklif qilsa, qolgan 10 mlrddan kam bermoqchi bo`lganlar 10 mlrdga ko`tarilishadi. Bularning ikkisida ham ko`rib chiq-ganimizday o`rta ovoz beruvchilar ko`pchilikni tashkil qilishadi.

Kondorset ovoz berish paradoksi haqida o`ylayotgan bo`lsangiz, yuqoridagi holat-da har bir odam bir paytda qatorda o`zining ajrata oladigan mablag’iga ega, va bu para-doksni keltirib chiqarmaydi. O`rta ovoz beruvchining eng yoqtirgan natijasi qolganlar-nikidan ustun.
Bu teoremani bir tomoni mavjuddir. Masalan, hukumatda ikkita siyosiy partiya o`r-ta ovoz beruvchilarni ular tomondagi sonini ko`paytirishga intilganida sodir bo`ladi. De-mokratik partiya va Respublikachilar partiyasi misolida oladigan bo`lsak, Demokratlar 15 mlrd liklar tarafdori bo`lib chiqdi, Respublikachilar 10 mlrd liklarni tarafdori bo`lib chiqdi. Yuqorida ko`rganimizday o`rta ovoz beruvchilar (10mlrd) ko`pchilikni tashkil qilishdi, va Demokratlar o`zining 15 mlrd ni 10 mlrdga tushiradi. Hayotda ham huddi shunday, siyosiy partiyalar o`rtahol aholini tarafini olishga harakat qilishadi.
Yana bir holar mavjuddir. Unda, ovoz beruvchilarni ikki xili mavjud. Masalan,
pulni park qurishga sarflashni hohlovchilar 40%, va pulni umuman sarflanishini xohla-maganlar 60%. Bu holatda, o`rta ovoz beruvchilar mavjud emas.
Demokratiyada ham shunday, kompramisga kelish o`rniga, ko`pchilik qoidasi qol-laniladi va o`rta ovoz beruvchilar har doimgiday o`zi istaganiga erishishadi.

Download 429 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   17




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish