7-мавзу: карьера турлари ва босқичлари. Режа

7-МАВЗУ: КАРЬЕРА ТУРЛАРИ ВА БОСҚИЧЛАРИ.
Режа:
1. Карьера ва каръера турлари.
2. Карьеранинг гендер масалари.Каръеранингёшга боғлиқ жиҳатлари. 3. Карьерага оилавий шажаранинг таъсири. Каръеранинг оиладаги фарзандлик мақоми билан боғлиқлиги.
Таянч сўз ва иборалар:
Фаолият, психология, бошқарув, карьера, карьера турлари, карьера босқичлари, карьеранинг инсон фаолиятидаги ўрни, ўз-ўзини баҳолаш, раҳбарлик фаолияти, тадқиқотлар.
7.1.Каръера ва каръера турлари.
Карьера сўзи инглизчадан таржима қилинганда мансаб деган маънони билдиради.Карьера бошқаруви-карьера менежменти ёки мартаба ривожланиши шахснинг мартаба фаолиятини фаол ва мақсадли бошқаришни тавсифлайди. Асосий кўникмаларга ҳозирги мартаба ҳақида фикр юритиш, меҳнат бозорини ўрганиш, маълумот зарурлигини аниқлаш, кашфиётларни топиш ва мартаба ўзгаришини киритиш қобилияти киради.
Карьера танлови- энг катта иш берувчилар рўйхати ва касблар рўйхати асосида
фирманинг аъзо бўлиш тўғрисидаги қарорининг сабаби учта омилнинг ҳар бирига боғлиқ бўлиши мумкин.Объектив омил, субектив омил ва танқидий алоқа.
- Объектив омил назарияси даъвогарлар оқилона деб тахмин қилади. Шундай қилиб, танлов ишнинг сезиларли фойда олишини объектив баҳолаганидан кейин амалга оширилади. Факторлар иш ҳақи, бошқа имтиёзлар, жойлашиш, мартаба кўтарилиш имкониятлари ва бошқаларни ўз ичига олиши мумкин.
-Субъектив омиллар назарияси қарорларни қабул қилишда ижтимоий ва психологик омиллар устунлик қилади. Ишнинг ҳолати, ташкилотнинг обрўси ва бошқа шунга ўхшаш омиллар муҳим рол ўйнайди.
-Танқидий алоқа назарияси номзоднинг ташкилот билан ўзаро алоқада бўлган кузатувлари қарор қабул қилишда муҳим рол ўйнаши ғоясини илгари суради. Масалан, ёллашнинг номзод билан қандай алоқада бўлиши, жавобнинг тезкорлиги ва шунга ўхшаш омиллар муҳимдир. Ушбу назария тажрибали мутахассислар билан янада мос келади.
Ушбу назарияларга кўра, номзодлар иш берувчилар ва мансабни танлаш имкониятига эгадирлар. Аслида, иш ўринларининг танқислиги ва орзу қилинган иш учун кучли рақобат қарорларни қабул қилиш жараёнини жиддий равишда бузади. Кўпгина бозорларда, ходимлар маълум бир мартаба иш олиб боришади, чунки улар ўзларига мавжуд бўлган барча ишларни қабул қилишга мажбур бўлишган.
Энг маъқул бўлган мартаба танлашда бир нечта нарсани ҳисобга олиш керак. Буларга қуйидагилар киради: табиий истеъдодлар, иш услуби, ижтимоий муносабатлар, иш ҳаётидаги мувозанат, сиз қайтариб беришни хоҳлайсизми ёки йўқми, омма олдида кўнгилдагидек бўласизми, стресс билан шуғулланасизми ёки йўқми, ва ниҳоят, қанча пул. қилмоқчисиз Агар мартаба танлаш жуда босимни ҳис қилса, бу эрда яна бир вариант: энг яхши қарорни қабул қилиш орқали ўзингизни тўғри ҳис қиладиган йўлни танланг ва келажакда фикрингизни ўзгартиришингиз мумкинлигини билинг. Бугунги иш жойида, мартаба танлаш бутун ҳаётингиз учун ушбу йўналиш бўйича ишлашингиз шарт дегани эмас. Ақлли қарор қабул қилинг ва узоқ муддатли мақсадларингизга қараб чизиқни қайта кўриб чиқишни режалаштиринг.
Карьера муваффақиятлари-ишга қабул қилишдаги муваффақият бу мартаба ҳақида академик ва оммабоп ёзишда тез-тез ишлатиладиган атама. Бу инсонни ҳозирги кунгача ўзининг иш ҳаётида муваффақиятли деб тасвирлаш даражаси ва усулларига ишора қилади.
1950-1960 йилларда одамлар мартаба давомида одатда бир ёки иккита фирмада ишладилар ва муваффақият ташкилот томонидан белгиланиб, лавозимлар, иш ҳақи ва ёки лавозимларнинг ошиши билан ўлчанади. Бундай анъанавий карьерага Доналд Супернинг мартаба модели мисол бўлган. Супернинг мартаба босқичининг чизиқли модели карералар барқарор, ташкилий тузилмалар шароитида ўтишини таклиф қилди. Шахслар кўпроқ ташқи мукофот олиш мақсадида ташкилотнинг иерархиясига ўтдилар.
Эрта мартаба муваффақиятлари кейинчалик умидсизликни келтириб чиқариши мумкин, айниқса, агар инсон ўзининг мартаба ёки ютуқларида ўзини ўзи қадрлаши билан боғлиқ бўлса. Касбий муваффақият баъзи соҳаларда, масалан илмий изланишларда, кейинчалик эса ўқитиш каби бошқа соҳаларда пайдо бўлади.
Даромадни мутлақ ифодалаш мумкин (масалан, одам иш ҳақи миқдорида) ёки нисбий равишда (масалан, иш ҳақи уларнинг бошланғич иш ҳақи билан таққослаганда). Даромад ва мақом муваффақиятнинг обЪектив мезонларига мисол бўлади, бу эрда "объектив" улар ҳақиқатан ҳам текширилиши мумкинлигини англатади ва бу шунчаки фикрлаш масаласи эмас.
Кўпгина кузатувчиларнинг таъкидлашича, иқтисодий ва технологик ўзгаришларнинг жадал суръати туфайли мартаба аввалгидан кўра камроқ тахмин қилинади. Бу шуни англатадики, мартаба менежменти шахснинг ўзи ишлайдиган ташкилот эмас, балки унинг маъсулияти, чунки "ҳаёт учун иш" ўтмишдаги нарсадир. Бу мартаба муваффақиятининг субъектив мезонларига кўпроқ эътибор қаратди. Буларга ишдан қониқиш, мартаба мамнунлиги, иш ҳаётидаги мувозанат, шахсий ютуқлар ҳисси ва шахсий қадриятларга мос келадиган меҳнатга эришиш киради. Бирор кишининг ўз мартаба муваффақиятини баҳолашига, ижтимоий таққослаш, масалан, оила аъзолари, дўстлари ёки мактаб ёки коллеждаги замондошлари томонидан қилинган ишлар каби таъсир кўрсатиши мумкин.
Бирор кишининг эришган мартаба муваффақиятининг миқдори ва турига мартаба капиталининг бир неча шакллари таъсир қилади. Буларга ижтимоий капитал (инсоннинг шахсий алоқалари даражаси ва чуқурлиги), инсон капитали (намоён бўладиган қобилиятлар, тажриба ва малакалар), иқтисодий капитал (мартаба билан боғлиқ манбаларга киришга имкон берадиган пул ва бошқа моддий ресурслар).
Карера бўйича ёрдам-турли хил таълим, маслаҳат ва инсон ресурсларини бошқариш тадбирлари мавжуд бўлиб, улар одамларга ўзларининг мансабларини ривожлантиришлари ва бошқаришларига ёрдам беришлари мумкин. Кўпинча одамлар таълим олаётганда, меҳнат бозорида бўлганда, карерасини ўзгартирганда, ишсизлик даврида ва пенсияга ўтиш пайтида ишдан бўшатиш учун карера ёрдами кўрсатилади. Қўллаб-қувватлаш мартаба мутахассислари, бошқа мутахассислар ёки профессионал бўлмаганлар, масалан, оила аъзолари ва дўстлари томонидан тақдим этилиши мумкин. Касбий мартаба кўмаги баъзида "мартаба йўналиши" деб номланади, чунки мартаба йўналишини белгилашда:
Фаолият якка ёки гуруҳ асосида амалга оширилиши мумкин, ёки юзма-юз ёки масофада бўлиши мумкин (ишонч телефонлари ва веб-хизматларни ўз ичига олган ҳолда). Улар мартаба маълумотларини тақдим этиш (босма, АКТ асосидаги ва бошқа шаклларда), баҳолаш ва ўзини ўзи баҳолаш воситалари, маслаҳат сўровлари, мансаб таълими дастурлари (шахсларнинг ўзларини англашлари, имкониятларини англашлари ва мартаба бошқариш кўникмаларини ривожлантиришга ёрдам беришлари). дастурлар (уларни танлашдан олдин вариантларни танлаш учун), иш қидириш дастурлари ва ўтиш хизматлари.
Бироқ, "мартаба йўналиши" атамасидан фойдаланиш чалкаш бўлиши мумкин, чунки бу атама одатда мартаба маслаҳатчиларининг фаолиятини тасвирлаш учун ишлатилади.