17
Диққатнинг
танловчанлиги – бу
бизнинг онгимизда идрок
қила оладиган чекланган
объект ва ҳодисаларнинг
айни вақтда
жамланганлигидир.
қулоғингизда эшитилаѐтган гапларни идрок қилмайсиз. Бироз вақтдан сўнг
сиздан ўнг қулоғингизда қайси тилда гапиришганини сўралса билолмай
қоласиз (Лекин суҳбатдошингизнинг жинси ва
овоз баландлигини эслаб
қолган бўласиз). Агар биз онгли равишда бирон нимага диққатимизни
қаратсак фақат айнан ўша нарса билан банд бўлар эканмиз.
Бизни ўраб турган кўп сонли визуал
қўзғатувчилардан таҳлил учун биз
фақатгина
айрим
қўзғатувчиларни
танлаймиз.
Ультрик Нейссер ва Роберт
Беклен ( Neisser and Beclen, 1979)
ҳамда Дениэль Червоне (Cervone
1983) буни ўз тадқиқотларида
кўрсатиб беришган. Тадқиқот шундан
иборат бўлганки, унда синалувчиларга
1 дақиқали видео кўрсатилган. Видеода 3
та қора кўйлакдаги баскетбол ўйинчилари
орқа қаторда эса 3 та оқ қўйлакли ўйинчилар
баскетбол
ўйнаѐтганлари
тасвирланган.
Синалувчиларга берилган топшириққа кўра қора
кўйлакли
ўйинчилар коптокни бир-бирига узатган пайтларида
синалувчилар
тадқиқот тугмачасини босишлари керак эди. Шу
билан бирга клип
давомида баскетбол ўйинчилари ўйнаѐтган пайтда орада ўйинчилар
ўртасидан соябонли бир аѐл ўтиб кетади. Синалувчиларнинг аксарияти
берилган топшириққа кўра қора кўйлакли иштирокчиларни шунчалик диққат
билан кузатишганки аѐлни кўрмай қолишган. Видео синалувчиларга
қайтадан кўрсатилиб, соябонли аѐл ўйинчилар орасидан ўтганлиги
айтилганда синалувчилар ўзлари аѐлни кўрмай қолганликларидан ҳайратда
қолишган. (Дэвид Майерс “Психология” Минск, 2008. 252- бет)
Ди
ққат танловчанлиги ва баxтсиз ҳодисалар. Машина ҳайдаѐтган
пайтда телефонда гаплашсангиз эътибор машинадан телефонга кўчади.
Бундай вазиятда, тезлик ўзгартириш айни
қса қийин бўлади ва ҳалокатни
юзага
келтириши
мумкин.
Машина
ҳалокатларининг
80%и
ҳайдовчиларнинг чалғишида деб ҳисобланади.
Утан университетидаги
ҳайдаш тажрибаларида талабаларнинг телефонда гаплашишлари мобайнида
йўлдаги йўл белгилари, рекламалар ва бош
қа машиналарни пайқаши
секин
бўлишлари ани
қланган.
Ди
ққат танловчанлиги бўлгани учун биз қўнғироққа жавоб бераоламиз
(ГПС навигатсион Система ѐки ДВД магнитафон) бош
қа нарсаларга эътибор
18
беришга сабаб бўлади. Сузанне Меевай ва унинг Сидней университетидаги
ҳамкасблари ( 2005, 2007) автомобил ҳалокати пайтидан олдинги телефон
қўнғироқлари сабаб ҳатто қўллари бўш пайт ҳам 4 марта кўпроқ рискда
бўлишларини ани
қлашди. Йўловчиларда бўлса хавф 1 дан 6 мартага ошади.
Ҳатто телефонда гаплашаѐтганда қўллар бўш бўлса-да йўловчи
билан
су
ҳбатлашганда ҳам машина ҳайдаш ѐки суҳбатни тўxтатиб пауза қилиш
талаб
қилинади.
Огая
Университети
пиѐда
юрувчиларни
табиий
равишда
кузатишларига биноан гапирган
ҳолда юриш ҳам хавфни кўпайтириши
мумкин экан. Йўлни кесиб ўтаѐтганда уяли ало
қадан фойдаланаѐтган
йўловчиларнинг ярми ва чорак
қисмида паришонxотирликлик билан машина
я
қинлашганда йўлни кесиб ўтиш жараѐнида яққол кўзга ташланади.
Do'stlaringiz bilan baham: