8 – ma’ruza: Litosferani muhofaza qilish Reja

8 – ma’ruza: Litosferani muhofaza qilish


Reja:

1. 
   Litosfera va tuproq tushunchasi.
   
2. 
   Tuproqning ekologik tizimdagi va inson hayotidagi o‘rni va ahamiyati.
   
3. 
   Tuproq resurlari va ularga ekologik omillarni ta’siri va unda bo‘ladigan uzgarishlar.
   
4. 
   Tuproqni unumdorligini va boshqa hususiyatlarini qayta tiklash
   

Litosfera – grek tilida «tosh o‘ram» ma’nosini anglatadi. Yerning qattiq holatdagi tosh o‘ramning qalinligi okean tubida 5-7 km, quruqlikdagi 30-40 km va tog‘li o‘lkalarda 70-80 km gacha boradi, u cho‘kinda, metamorfik va magmatik tog‘ jinslaridan tashkil topgan. Yer sathida, asosan, cho‘kindi tog‘ jinslaridan tashkil tarqalgan bo‘lib, ularning qalinligi 20 km gacha, okean tublarida fsa bir necha yuz metrga yetadi. Cho‘kindilar ostida 10-40 km qalinlikdagi granit qobig‘i joylashgan bo‘ladi, okean tubida ular uchramaydi. Granit va okean cho‘kindilari qobig‘i joylashgandir. Uning qalinligi okean tubida 5-7 km va quruqlikda 20-30 km ga boradi.

Yerning tosh o‘rami sathining tashqi tuzilishiga relef deyiladi. Sayeramizning atigi 149 mln km² quriqlik maydoni bo‘lib, shundan 19 mln km² yoki 13%i dehqonchilikda va 20%i yaylovlar o‘rnida ishlatiladi(Jadval 1). Dunyo aholisi jon boshiga 0,4 gektar dehqonchilik qiladigan yer to‘g‘ri keladi. Yer tekis, namlik yetarli bo‘lgan gil, tog‘ jinslaridan tashkil topgan bo‘lsa, u yerda o‘simlik, hashoratlar va sikroorganik qoldiq chiqindilarga boyib, tuproq qatlamining hosil bo‘lishi tezlashadi.


Sayyoramizning yer zahiralari (fondi)
1Jadval

№

Yerlarning toifasi