8-mavzu. Etika reja

 
Shuningdek, 
tinchlikparvarlik, jo’mardlik
singari axloqiy tamoyillar ham insoniyat 
hayotida muhim ahamityaga ega. Chunonchi, tinchlikparvarlik urushning, qon to’kishning har 
qanday ko’rinishini inkor etadi. Ba’zi ulug’davlatchilik va buyukmillatchilik ruhi hukmron 
bo’lgan jamiyatlarda tinchlikparvarlar quvg’in qilinadi, turmalarga tashlanadi. Lekin ular o’z 
tamoyillaridan hech qachon qaytmaydilar. Ular insoniyatni barcha bahsli masalalarini tinch yo’l 
bilan hal qilishga chaqiradilar, Er yuzida tinchlik o’rnatish uchun tinimsiz kurash olib boradilar. 
Jo’mardlik tamoyili esa Sharqda qadimdan mavjud. Ovro’poda uni “altruizm” nomi bilan Ogyust 
Kont ilimiy muomalaga kiritgan. U kishida o’z qavmdoshiga ayhinish hissidan, unga baxt va 
farovonlik tilash tuyg’usidan kelib chiqadi, mohiyatan beminnat xayriyaga asoslanadi. Bundan 
tashqari, bizning milliy axloqshunosligimizda o’zbekchilik, mehmondo’stlik kabi tamoyillar 
mavjud. Ular millatimizning eng yaxshi an’analariga sadoqat tuyg’usidan kelib chiqadi va 

---

7 
o’zbek kishisiga xos bag’ri kenglik, do’stga, mehmonga borini bag’ishlashdek fidoyilik 
xususiyatlarini o’zida mujassamlashtiradi. 
4. Nikoh –eng qadimgi axloqiy munosabat shakli. Nikohning qonuniy va diniy asoslari
Oilani fuqarolik jamiyatining, davlatning eng muhim hujayrasi deyishadi. Chunki har bir 
jamiyat a’zosining, bo’lajak fuqaroning tarbiyasi oiladan boshlanadi. Oila uch jihatni: o’zining 
bevosita ko’rinishi bo’lmish nikohni; oilaviy mulk va anjomlar hamda ular haqidagi 
g`amxo’rlikni; bolalar tarbiyasini o’z ichiga oladi:
Avvalo nikoh haqida to’xtalib o’taylik. qonunga binoan nikoh tuzish shartlaridan eng 
muhimlari – nikohga kiruvchilarning o’zaro roziligi va ularning nikoh yoshiga etganliklari. 
Bizda yigitlar-18, qizlar-17-nikoh yoshlari qilib belgilangan. Nikoh tuzishdan oldin ikki yosh 
orasida goh ochiq sevgi-muntazam uchrashuvlar, ahdu-paymonlar va orqa varotdan bir-birini 
yoqtirish bo’lishi mumkin. Har ikkala ahvolda ham rozilik o’zgarmas shart hisoblanadi. 
Nikoh o’z mohiyatiga ko’ra ahloqiy hodisa. Unda ehtiroslar axloqqa bo’ysundiriladi. 
Oddiy birga yashashda esa tabiiy extiyojni qondirish birinchi o’rinda turadi. Nikohda u ikkinchi 
darajali mavqe’ni egallaydi. Oilaning yana bir jihati uning o’z mulkiga egaligi. Agar nikoh 
oilaning botiniy ko’rinishi bo’lsa, oilaviy mulkni uning tashqi ko’rinishi deyish mumkin. 
Oilaning mavjud bo’lishi uchun ishlab topiladigan mablag` ham zarur. Oila uchun topiladigan 
ana shu mablag` shubhasiz axloqiy tabiatga ega: Oila boshlig`i oila a’zolarini halol edirib 
ichirishi, kiydirishi lozim. 
Oila buzilishi
ham mumkin. Buning turli sabablari bor. 
Biri-oilani axloqiy nuqtai nazardan 
buzilishi.
Bunda bolalar balog`atga etgach, erkin shaxs sifatida yangi oila qurishga asos 
bo’lishlari-o’g`il bolalarning o’ylantirilishi, qizlarning turmushga chiqarilishi nazarda tutiladi.
Shuningdek 
oilaning tabiiy buzilishi 
ham mavjud. Unda ota-onaning vafoti tufayli oila 
mulkining meros bo’lib bir yoki bir necha farzandga o’tishi munosabati bilan oila buzilishi 
mumkin.
Bundan tashqari 
nikoh bekor qilinishi munosabati bilan oila buziladi.
Aslida nikoh ham 
diniy, ham dunyoviy nuqtai nazardan buzilmasligi kerak. Lekin o’rtada xiyonat sodir bo’lishi 
yoki yana boshqa bir xil sabablar tufayli nikohni faqat axloqiy obro’ga ega, qonun bilan tan 
olingan idoralar, masalan sud va vakolatli ruhoniy bekor qilishi mumkin, zero u, aytganimizdek, 
axloqiy xodisa. Har bir jamiyat mana shu so’nggi turdagi oila buzilishiga qarshi kurashadi. 
Bunday oila buzilishi qancha kamaysa, u o’sha jamiyat axloqiy takomillashib borayotganligini 
anglatadi. “Muxtasar qilib aytganda,