9-§. Электростатика

1 0.58. А ва В нуқталар орасидаги потенциаллар айир­маси 9 в га тенг. Қаршиликлари 5 ва 3 ом бўлган иккита ўтказгич берилган. Ўтказгичлар А ва В нуқталар орасига 1) кетма-кет ва 2) параллел уланганда ҳар бир ўтказгичдан 1 секундда ажраладиган иссиқлик миқдори топилсин.
10.59. Бирининг қаршилиги 360 ом иккинчисиники 240 ом бўлган иккита лампочка тармоққа параллел уланганн. Қайси лампочка кўпроқ ва неча марта ортиқ қувват олади?
10.60. К калориметр қаршилига R₁=60 ом ли спиралга эга. қаршилик занжирга 38-расмда кўрсатилгандек уланган. Амперметр 6 а ни кўрсатса, калориметрдаги 480 в сув 5 мин давомида неча градусга исийди? Қаршилик R₂— 30 ом. Генератор ва амперметр қаршиликлари ҳамда иссиқлик исрофи ҳисобга олинмасин.
10.61. 3 гвт-соат электр знергияси сарфлаб қанча сув қайнатиш мумкин? Сувнинг бошланғич температураси 10°С Иссиқликнинг нсрофи ҳисобга олннмасин.
10.62. 1) 1 л сув 5 минутда қайнайдиган бўлса, электр чойнагининг иситгичи неча ватт истеъмол қилади? 2) Тармоқ кучланиши 120 в бўлса, иситгичнинг қаршилиги қанча бўлади? Сувнинг бошланғич температураси 13,5°С. Иссиқликнинг исрофи ҳисобга олинмасин.
10.63. Қуввати 0,5 квт бўлган плита устида ичига 16°С температурали 1 л сув қуйилган чойнак турибди. Чойнакдаги сув плита токка улангандан 20 мин ўтгач қайнади. Бундай чойнакнииг исиши, нурланиш ва ҳоказо учун қанча иссиқлик йўқолган бўлади?
10.64. Электр кастрюлька ҳар бирининг қаршилдая 20 ом бўлган иккита иситгич секциядан тузилган. Бошлан­ғич температураси 16°С бўлган 2,2 литр Сув; 1) битта секций уланганда, 2) иккала секция кетма-кет улан­ганда ва 3) иккала секция параллея уланганда қанча вақтда қайнайди? Тармоқ кучланиши 110 в, иситгичнинг ф. и, к. 85%.
10.65. Электр чойнакнииг иккита чулғами бор. Чулғамлардан биттаси уланганда чойнакдаги сув 15 минутда, нккинчиси уланганда 30 минутда қайнайди. Иккала чулгам кетма-кет уланганда чойнакдаги сув қанча вақтда қайнайди? Параллел улангандачи?
10.66. 39-расмдаги схема да э. ю. к. 120-в бўлган батарея, R₂=10 ом қаршилик ҳамда В —электр чойнак берилган. Амперметр 2 а ни кўрсатса, температураси 4°С бўлган 0,5 л сув қанча, вақтда қайнайди? Батарея ва амперметрнинг қаршиликлари ҳисобга олинмасин. Чойнакнииг ф. и. к. 76%.
10.67. 40-расмдаги схемада э. ю. к. 110 в бўлган батарея ва 500 г керосин солинган Қ калориметр берилган. Амперметр 2 а ни, вольтметр 10,8 в ни кўрсатганда: 1) Спиралнинг қаршилиги қанча бўлади? 2) Агар R₁ спиралдан 5 мин давомида ток ўтганида керосин 5°С га исиса, керосиннинг солиштирма иссиқлик сиғими қанчага тенг?
Спиралдан ажралган иссиқликнинг 80 проценти керосинни йситишга сарфлаиган деб ҳисоблансин. 3) Реостатнинг қаршилиги R қанчага тенг? Батарея ва амперметрнинг қаршилиги ҳисобга олинмасин. Вольтметрнинг қаршилиги чексиэ катта деб хисоблансин.

68. 
    Иситгич 23⁰ С температурадаги 4,5 литр сувни қайнатгунча 0,5 квт соат энергия сарфлаган. Иситгичнинг ф. и. к. топилсин.
    
69. 
    Уй 120 в кучланишли тармоққа уланган электр печка билан иситилади. Уй суткасига 20800 ккал иссиқлик йўқотади, Уйнинг температурасини бирдай сақлаш талаб қилинади. 1) Печканинг қаршилиги, 2) печка иситгичини ясаш учун диаметри 1 мм бўлган нихром симидан қанча метр олиш кераклиги ва 3) печканинг қуввати топилсин.
    

10.70. 1 л сиғимга эга бўлган сувли термостатнинг температураси 26 вт қувватли иситгич ёрдамида ўзгармас ҳолда сақланади, шу қувватнинг 80 проценти сувни иситишга сарф бўлади. Иситгични узиб қўйилса, 10 минутда термостатдаги сувнииг температураси қанча градусга пасаяди?
10.71. 120 вольтли иккита лампочка 0,5 а ток истеъмол қилиб, ҳар куни 6 соатдан ёнади. Бундан ташқари, кунда ф. и. к. 80% бўлган иситгич бошланғич температураси 10°С бўлган 3 л сувни қайнатади. 1 квт-соат энергия 4 тийин туради, бир ой (30 кун) да сарфланган энергия учун тўланадиган пул ҳисоблансин.

72. 
    Ўрамларининг қаршилиги 16 ом бўлган электр чойнакда 9°С ли 600 см³ сув бўлиб, уни токдан узиб қўйиш унитилган. Қанча вақтдан кейин сув буғланиб кетади? Тармоқнинг кучланиши 120 в, чойнакнинг ф. и. к. 60%.
    
73. 
    Симобли диффузион насосда ҳар минутда 100 г симоб буғланади. Агар насос иситгичи 127 в кучланишли тармоқа уланса, иситгичнинг қаршилиги қанчага тент бўлиши керак? Симобнинг буғга айланиш иссиқлигини 2,96 X 10⁵ ж/кг га тенг деб олинсин.
    

74. 
    Кўндаланг кесимининг юзи 51= 3 мм² бўлган мис симдан иборат занжирга кўндаланг кесимининг юзи S₂= 1 мм² бўлган қўрғошин симдан сақлагич уланган. Бу сақлагич занжирда қисқа туташув бўлганда ўтказгичларнинг температураси қанча кўтарилиши учун мўлжалланган? Қисқа туташув туфайли кам вақтли процеседа ажралган ҳамма иссиқлик занжирни иситишга кетади деб ҳисоблансин. Сақлагичнинг бошланғич температураси t₀= 17°С га тенг.
    
75. 
    Ток зичлиги 30 а/см² бўлганда бирлик ҳажмдаги мис симдан ҳар секундда ажралиб чиқадиган иссиқлик миқдори топилсин.
    

10.76. Уитстои кўпригидаги (41-расм) генераторнинг э. ю. к. 2 в, R₁= 30 ом, R₂=45 ом ва R₃= 200 ом. Гадьванометрдан ўтаётган ток кучи нолга тенг. Ҳар бир тармоқдаги ток кучи топилсин. Генераторнинг қаршилиги ҳисобга олинмасин.
10.77. 42-расмдаги схемада бирининг э. ю. к. 2,1 в, иккинчисиники 1,9 в бўлган иккита элемент ҳамда R₁== 45 ом, R₂= 10 ом ва R₃=10 ом қаршиликлар берилган. Занжирнинг ҳамма қисмидаги ток кучи топилсин. Элементларнинг ички қаршиликлари ҳисобга олинмасин.
10.78. Э. ю. к. лари ₁=1,4 в ва ₂=1,2 в ҳамда ички қаршиликлари r₁=0,6 ом ва r₂=0,4 ом бўлган иккита элемент ўзаро параллел уланган. Элементларнинг қисқичларидаги потенциаллар айирмасн топилсин.
10.79. 43-расмдаги схемада ички қаршиликлари тегишлича r₁= 1 ом ва r₂=2 ом, ҳар би­рининг э. ю. к. лари 2 в дан бўлган иккита элемент ₁ ва ₂берилган. ₁ дан ўтаётган ток кучи 1 а га тенг бўлса, ташқи R қаршилик қанчага тенг бўлади? ₂ дан ўтаётган I₂ ток кучи топилсин. R қаршиликдан ўтаётган I_R ток кучи топилсин.

80. 
    Олдинги масалани ₁= ₂=4 в, r₁= r₂= 0,5 ом ва R₃= 2 а бўлган ҳол учун ечилсин.
    
81. 
    44-расмдаги схемада 1=110 в, ₂=220в ҳамда R₁==R₂=100 ом, R₃=500 ом қаршиликлар берилган. Амперметриинг кўрсатиши аниқлансин. Батареялар ва амперметрнииг ички қаршилиги ҳисобга олинмасин.
    

10.82. 44-расмдаги схемада ₁=2в, ₂=4в R₁=0,5 ом ва R₂ қаршиликдаги потенциалнинг тушиши 1 в га тенг. Амперметрнииг кўрсатишини топинг. Элементлар­ нинг ички ва амперметр қаршиликлари ҳисобга олинмасин.
10.83. 44-расмдаги схемада ₁=30 в, ₂=10 в, R₂=20 ом, R₃=10 ом. Амперметрдап 1 а ток ўтади. R₁ қаршилик топилсин. Батарея ва амперметр қаршиликлари ҳисобга олинмасин.
10.84. 45-расмдаги схемада ₁= 2 в, ₂= 1 в, R₁ = 10³ ом, R₂= 500 ом, R₃=200 ом ва миллиамперметрнинг қаршилиги R_А=200 ом бўлса, тА миллиамперметр қанча ток кучини кўрсатади? Элементларнинг ички қаршилиги ҳисобга олинмасин.



10.85. 45-расмдаги схемада =1 в, =2 в, R₃ = 1500 ом, R_A =500 ом ва R₂ қаршиликдаги потенциалнинг тушиши 1 в га тенг бўлса, миллиамперметр қанча ток кучини кўрсатади? Элементларнинг қаршилиги ҳи­собга олинмасин.
10.86. 46-расмдаги схемада ₁=2 в, ₂=4 в, ₃=6 в, R₁=4 ом, R₂=6 ом ва R₃=8 ом. Занжирнинг ҳамма қисмидаги ток кучи топилсин. Элементлариииг қаршилиги ҳисобга олинмасин.
10.87. 46-расмдаги схемада ₁= ₂= ₃, R₁=20 ом, R₂=12 ом ва R₂ қаршиликдаги потенциалнинг тушиши 6 в га тенг. Занжирнинг ҳамма қисмидаги ток ку­чи ва R₃ қаршилик топилсин. Элементлариииг ички қаршилиги ҳисобга олинмасин.

88. 
    46-расмдаги схемада ₁=25 в, R₁ қаршиликдаги потенсиалнинг тушиши 10 в га тенг бўлиб, бу R₃ қаршиликдаги потенциалнинг тушишига тенг ва R₃ қаршиликдаги потенциал тушишидан икки марта кўпдир. ₂ ва ₃ ларнинг қиймати топилсин. Батареяларнинг қаршилиги ҳисобга олинмасин.
    
89. 
    47- расмдаги схемада ₁ = ₂= 100 в, R₁ = 20 ом, R₂= 10 ом, R₃=40 ом ва R₄=30 ом. Амперметрнинг кўрсатиши топилсин. Батареялар ва амперметр қаршиликлари ҳисобга олинмасин.
    

10.90. 47-расмдаги схемада ₁=2 ₂, R₁=R₂=20 ом, R₃= 15 ом ва R₄=30 ом. Амперметр 1,5 а ни кўрсатади. R₁ ва R₂ нинг қиймати ҳамда R₂ ва R₃ қаршиликдан ўтаётган I₂ ва I₃ ток кучлари топилсин. Батареялар ва амперметр қаршиликлари ҳисобга олинмасин.

91. 
    48-расмдаги схемада э. ю. к. лари 2 в дан ва ички қаршиликлари 0,5 ом дан бўлган иккита бир хил элемент ₁ ва ₂ берилган. 1) R₁=0,5 ом қаршиликдан, 2) R₂=1,5 ом қаршиликдан ва 3) элемент ₁ дан ўтаётган ток кучи топилсин,
    
92. 
    4 8- расмдаги схемада э. ю. к. лари ва ички қаршиликлари бир хил бўлган иккита элемент ₁ ва ₂ ҳамда R_а= 1 ом қаршилик берилган. ₁ элемент қисқичларидаги потенциалларнинг тушиши 2 в бўлиб, у ₂ элемент қисқичларидаги потенциаллар тушишидан икки марта кўп. R₂ қаршиликдаги потенциаллар тушиши ₂ элементдаги потенциаллар тушишига тенг. Элементларнинг э. ю. к. ва ички қаршилиги топилсин.
    
93. 
    49-расмдаги схемада ₁= ₂=110 в ҳамда R₁=R₂=200 ом қаршиликлар берилган. Вольтметрнинг қаршилиги 1000 ом. Унинг кўрсатиши топилсин. Батареялар қаршилиги ҳисобга олинмасин.
    

94. 
    49-расмдаги схемада ₁= ₂ ва R₁=R₂= 100 ом. Вольтметр 150 в ни кўрсатади. Вольтметр қаршилигн 150 ом. Батареяларнинг э. ю. к. топилсин. Батареялар қаршилиги ҳисобга олинмасин.
    
95. 
    50-расмдаги схемада ₁= ₂= 1.5 в, r₁=r₂=0,5 ом, R₁=R₂=2 ом ва R₃= 1 oм берилган.
    

Миллиамперметр тА нинг кўрсатиши топилсин. Миллиамперметрнинг қаршилиги 3 ом га тенг.
10.96. 51-расмдаги схемада қаршиликлари R₁=3000 ом ва R₂= 2000 ом бўлган иккита вольтметр V₁ ва V₂ берилган; R₃= 3000 ом, R₄=2000 ом, = 200 в. 1) Калит К уланмагандаги ва 2) калит К улангандаги вольтметрларнинг кўрсатиши топилсин. Батареянинг қаршилиги ҳисобга олинмасин. Масалани Кирхгоф қонунларини қўллаб ечинг.