A n t ik d a V r fa L sa fa si

Gilgamesh haqida ertak. 
Gilgamesh eposi Qadimgi Sharq 
adabiyotining buyuk poetik asaridir. Gilgamesh haqidagi qo'shiq loy 
jadvalida to‘rt xil tilda - shumer, akkad, xurrit va xet tillarida bitilgan. 
Unga 3,5 ming yil bo‘lgan. Gilgamesh eposi - badiiy mifologik 
dunyoqarash namunasi. Gilgamesh - Shumeming Uruk shahri hokimi. 
Xudolar undan qo‘rqishadi. Uni kuchsizlantirish maqsadida xudolar unga 
teng kuchli pahlavon Enkiduni yaratishadi. U tabiat bolasi, hayvonlar 
tilini biladi. Ayyor Gilgamesh Enkiduga yo‘ldan adashtiruvchi ayolni 
yuboradi va u Enkiduni yo‘ldan uradi, buning natijasida Enkidu daslabki 
kuchini, tabiat bilan aloqasini yo ‘qotadi. Hayvonlar undan yuz o ‘giradi. 
Enkiduning kuchi endi Gilgamesh kuchiga yetmasdi. Ular kurashi oxir- 
oqibat kelishuv va do‘stlashish bilan tugaydi. Gilgamesh eposida 
tavsiflanishicha, ular birga ko‘p jasoratlar ko‘rsatishadi. Shunda xudolar 
Enkiduga qat’iyatsizligi uchun o‘lim jo ‘natishadi. Gilgamesh ham ilk bor 
o ‘limni his etadi, uning o‘z-o‘zini anglashi sodir bo‘ladi. Do‘stining 
o ‘limidan dahshatga tushgan Gilgamesh quyidagilami aytadi: “Men ham 
Enkidu singari oMamanmi? Qayg‘u vujudimni qopladi, oMimdan 
qo'rqayapman 
va 
sahroga 
qochayapman. 
O'limdan 
daxshatga
25

---

tushayapman, hayotni topa olmayapman, qaroqchi singari sahroda 
daydib yuribman... Qanday qilib tinchlansam ekan? Suyukli do‘stim
tuproqqa aylandi. Xuddi u singari men ham abadiy turmaydigan bo‘lib
32
yotib qolamanmi?” Gilgamesh mangu hayotni izlab, Utnapishti tomon 
yo‘l oladi. U akkad Ziusidrusi edi. Utnapishti Gilgameshga “o ‘lmaslik 
giyoh” ini beradi, biroq orqaga qaytayotganda uni yo‘qotib qo‘yadi.
Yuqoridagilardan ma’lum bo‘ladiki, Gilgamesh eposida o ‘lim va 
hayot mavzusi muhokama etiladi, inson borlig‘ining go‘zalligi va, ayni 
paytda, fojialiligi namoyon bo‘ladi. Xudolarning abadiyligi oldida inson 
umrining 
chegaralanganligi 
ta’kidlanadi. 
0 ‘limga 
mahkumligini 
anglagan 
Gilgamesh 
faolligini 
yo‘qotmasdan, 
o ‘z 
shahrini 
obodonlashtiradi. Shu tariqa insonning abadiyligi uning ishida, ijodida 
ekanligi ko‘rsatiladi.