Akbakultura fani boyicha

2-MARUZA.
Mavzu: BALİQLARNİNG KO’PAYISH SHAROİTLARİ
Reja
1. Baliqlarnining kopayish sharoyitlri
2. Baliqlar jinsini farqlash va olarni nasl berishga tayorlashni aniqlash
3. Hovuz sharoitida baliq shovoqlarni oziqlantirish
Baliqlarni nerest sharoiti vaqti va ekologiyasi nixoyatda xilma-xil. Nerset sharoitiga bolgan talab u yoky bu baliq turining irsiy xusuiyati bilan chambarchas boqliq. Baliqlarning rivojlanishining yaxshi utishi uchun asosii omillardan biri bu vegitatsiya davrining davomyiligidir. Bu muddat O’zbeksiton sharoitida 210 kunga yaqin. Baliqlar kopayishining xilma-xilligiga qaramasdan olar ikkita qatta taksonomik guruxlarga bolinadi.

1. 
   Portsion nerest-bunda h’ar bir zot uz uvildirikini bolak-bolak qilib bir necha marotabaga koyadi.
   
2. 
   Bir vaqtning ozida yoky bir marotabada oz uvildiriklarini kuyadigan baliqlar.
   

Birinchi guruxga tegishli bolgan baliqlar: bolar qarpsimonlar, lakqa va boshqa turdagi baliqlar, ikkinchi guruxga esa sudak, jerex, turkiston muilovdori va boshqalar tegishlidir.
Baliqlarda tuxumdon va urugdonlarning etilishi h’am h’ar xil boladi. Portsion baliq turlariga uvildariklarning qatta kichikligi bir xil emas. Etilgan uvildiriklar bilan birgalikda etilmagan uvildiriklar h’am boladi. Shuning uchun h’am uvildiriklarning etilishi h’ar xil muddatga tugri keladi. Yana rezerv ootsitlar boladi. Bular kelgusi yilda etiladi. Bir vaqtning uzida uvildirik kuyadigan baliqlarning gonadalarida (tuxumdonda) qatta-qatta uvildiriklar va keyingi yil generakiyasi uchun kuchli uvildriklar boladi. Baliq nerestiga tasir etuvchi omillardan biri suv h’arorati xisoblanadi. Suv h’arorati past bulsa qarpsimonlarda nerest tezlikga boshlanmaidi. Masalan, 2007-2008 yillarda kish nixoyatda qattiq keldi va ancha chuzildi, 10-15 mart oilarida h’am suvliklar muz bilan qoplangan edi. Shu munosabat bilan nerest h’am ancha chuziladi. Bundai misollarni kuplab keltirish mumkin. Qish yumshoq bolib, bah’or vaqtli boshlansa, suv h’arorati 18-20°S bolishi bilan nerеst aprel oiining boshlarida boshlanishi mumkin. Bundai paitda baliq ovi vakxli tоxtatilishi h’am mumkin.
Suv h’arorati tasiriga qarab balqilarning asosii qismi baxorda va yozda uvildirik kuyadigan baliqlar zotiga kiradi.
Keiingi omillarga asosan suvdagi erigan kislorod h’isoblanadi.
Chunki, uvildrikni rivojlanishi uchun kislorod zarur. Agarda suv xavzasida kislorod etarli bulmasa, badiq wvildirigi ona baliq ichida qolib ketadi va keiinchalik tanaga surilib yog’ga ailanishi mumkin. Zogara, lesh, vobla qabi baliqlar uvildiriklarini kuimaidi, bu esa baliq zotining qamaiishiga olib keladi.
Uvildirik kuiish davrida baliqlar uzlariga kulai bulgan va anik biotoplarni tanlaidilar. Buning asosii sababi baliqlarning uvildrik kuiish joiiga qarab quiidagi guruxlarga bolish mumkin.
1) Reofil baliqlar.
2) Limnofil baliqlar.
Reofil baliqlar uz wvildiriklarini oqar suvlar (daryo, qanal, zovurlar)ga kuyadilar. Bu turdagi baliqlar asosan daryo baliqlari xisoblanadi.
Limnofil baliqlar esa uz uvildiriklarini tuxtagan suvga yoky sekin oqadigan suvlarga kuyadi. Limnofillar asosan kol baliqlari h’isoblanadi.
Birinchi gruppaga barcha utuvchi kul-daryo va daryo baliqlari kiradi. İkkinchi gruppaga, kul baliqlari va yarim utuvchi baliqlar kiradi. Daryo va kul sharoiti uchun umumii bulgan baliqlar qarpsimonlar xisoblanadi. Sharoit kulai bilishi bilan uvildrik kuya boshlaidi. Suv h’arorati, suvda erigan kislorod miqdori, suv, tinikligi va boshqalar asosii omil xisoblanadi.
Kupaiish va rivojlanish xususiyatiga qarab barcha baliqlar uvildirik kuiishga qarab, kuiidagi eqologik gruppalarga bolinadi.
Litofil baliqlar toshlok, chagil qabi biotoplar, odatda daryoda okimi tez bulgan joilarda yoky oligatrof suvliklarida uz uvildirigini qoyadi. Bu gruppaga turkiston mwilovdori, orol muilovdori, ok amwr, dungpeshonalar mansub.
Fitofil baliqlar — yuksak suv utlari orasida uvildiriq kuiib qupayadi, suv osti usimlik qoldiklariga h’am qoyadilar. Bu grwppaga zogora, lesh, sudak, shurtan qabi baliq turlari kiradi.
Psammofil baliqlar — uz uvildiriklarini kumda yoky bazan usimlik ildizlariga kuyadi. Bularning uvildiriklari kum bilan kushilib kobik xosil qiladi. Nafas olish sharoiti yaxshi bulganda uvildiriqlari yaxshi rivojlandi. Bu gruppaga kupincha goletslar kiradi.
Pelagofil baliqlar — uz uvildiriklarini suv qalinligida kuyadi. Uvildirik va ekran embrionlar erkin xolda suvda suzib rivojlanadi. Nafas olish sharoiti yaxshi bulganda uvildiriklar tezda rivojlanadi. Bu gruppaga chyoxon, shemaya, ok amur, dungpeshona qabi baliq turlari kiradi.