Akbakultura fani boyicha

1-MARUZA


MAVZU: Akvakulturaning O’zbekiston uchun ahamiyati.
REJA:
1. Akvakulturaning O’zbekiston uchun ahamiyati nimada/?
2. Suvlarni tekshirish bo’yicha gidrobiologik malumotlar.

Baliq inson uchun eng kerakli oziqlardan biri bo’lib hisoblanadi. Baliqchilar asirlar davomida okean,dengiz daryo, va ko’llarda baliq ovlagan. a’si Lekin 2000 yildan beri baliqlarni balıqlardı (suniy) yasama suv hovuzlarida etishtirilmoqda. Mayda baliqlar hovuzlarga qo’yib yuborilib oziqlantiriladi,hovuzlarga oziq solinadi. .Iqlim rivojlangan sayin texnologiya kuchayib baliqchilikning tashqi muxitga bog’likligi kamayib bormoqda’ fanlarning yutuqlaridan foydalanish va uni rivojlantirish natijasida yo’qori ko’rsatkichlarga erishildi. Ekonomikaning akvakulturaga o’hshagan tarmog’i rivojlanib tabiiy baliq zaposlari kamayib borishi natijasida tez rivojlanib ketdi.

Akvakultura – o’z ichiga etishtirilayotgan suv organizmlarini turli darajada boshqarishni
( suniy turda baliq kopaytirish, oziqlantirish, yirtqishlarni saqlash h.k) va ularni atrof muxit hamda ularning unumdorligin oshirishga qaratilgan bo’lib hisoblanadi.
Akvakulturaning dengiz hamda chuchuk suvdagi, hovuzlardagi, baliqxona, hovuz, industrial sistema va h. k formalari bor. Dengiz va shushuk suvdagi, havzalarning, baliqqana, havza, industriyal tizimlardagi va yana boshqa formalari bor. Balıqlar, mollyuskalar, qisqichbaqa-simonlar, suw o’simlikleri h’a’m h’ayuanların - o’rshitiw obektleri bolıp esaplanadı. O’nimdarlıg’ı tamannan balıqshılıq ekstensiv (o’nimdardlıg’ı 30 ts/g’a.-g’acha) h’a’m intensiv (100 ts/g’a.-dan artıq) boladı.O’zbekistanda h’azirshe akvakulturanın’ tek ekstensiv tu’ri jer h’a’uizlerinde karp balıqlarını jetistiriw menen g’ana parıqlanadı. Biraq bizler sog’an isenemiz, jaqın arada respublikamızda akvakulturanın’ basqa zamanago’y formaları rawajlanıp ketedi.
Akvakulturaning O’zbekiston uchun ahamiyati nimada? Bu erda 1960-yilning boshigacha baliqchilik faqat Orol dengizidagina bor edi.. Biroq, irrigatsiyliq qurulish oqibatida umunan hovuzning tabiiy suv tartibi buzilib ketdi.. Orol dengizining suvining pasayib ketishiga bog’liq u erda yashay olmaydigan darajada sho’r bo’lib ketdi. . Natijada baliqchilik ko’l va irrigatsiy ko’l h’a’m irrig’atsiya ihtiyojlariga mo’ljallangan suv hovuzlarida osdi. Obektiv baholanganda bunday shoroitlarda baliqchilik xalqning bo’lgan talab extiyojlarini etarli darajada qoniqtira olmaydi.
1960-1980-yillarda O’zbekistonda yangi yo’nalish- suniy hovuzlar qurib balıq jetistiriw o’zlestirilgen edi. Bugungi kunda hovuz xo’jaliklari respublikaning borliq viloyatlarida bor bo’lib, ular asosan baliq ishlab chiqarish bo’lib hisoblanadi.
Baliqchilik – mutaxasislarning sohasini asrashda talab qiladigan yo’qori texnologiyliq saho bo’lib hisoblanadi.
Amudaryo deltasida Qaraqalpag’iston Respublikasining baliq xo’jaligini rivojlantirishning asosiy ob’ekti bo’lib hisoblanadi. Amudaryo ham Sirdaryoning Orta Osiyoning asosiy suv tomiri bo’lib xaliq xo’jaligiga xizmat qiladi. Bu erda xaliq xo’jaligi sohasida ikkinchi o’rinda baliqchilik egallagan.Amudaryo deltasida juda ko’p miqdorda yaxshi qimmatbaxo teri beradigan hayvonlardan ondatra va nutriya o’stiriladi, bolarning teris juda noyob bo’lib jaxon bozariga yuboriladigan edi. Suv qushlari, foydali qamishlar,ekan,qurulish materiyallari va uning maqsadida foydalaniladi,ayirimlari mol yaylovlar maqsadida foydalaniladi.
Keyingi paytlari odamlarning qishloq xo’jaligiga bo’lgan ko’z qarash suv sistemasini judayam o’zgartirib yubordi.Suvning kelib turgan hajmi kamaydi, suvning gidroximiyaliq va gidrobiologiyaliq taraflari yomon axvolga olib keldi. SHuninh sababidan suvda yashaydigan baliq va umurtqasiz hayvonlarning holati pasayib hamda ekologiyliq o’zgarishlarga olib keldi. Mana shu sabablarga qaramasdan qanday bo’lsada baliqchilikni rivojlantirishni o’z olidaga qo’ish kerak.rawajlandırıwdı o’z aldına qoyıw kerek. Shunug uchun har tomonlama baliqlarni tekshirish kerak bo’ladi. Buning ushun baliqlarning biologiyasini, ekologiysini hamda baliqlarning parazitini har tomonlama tekshirish kerak bo’ladi..
Suv hovuzida boshqada suv abekitlari qatorida suv ekosistemasi hisoblanadi va bu ekosistema ekologiyliq qonunlar asosida xizmat qiladi. Nokis xududida Qizketgan yoqasida baliq urchitich hovuzlari bo’lib hozirgi paytda bu hovuzlarni yangi texnologiy asosida baliq unimlarini etishtirish uchun xizmat qilyapti. Keyinchalik akvakulturaning baliq urchitish bo’yicha hovuzlarni urchitilayotgan baliq biomasasi ko’payishi, xo’jalik kurilishlari, suv hovuzlari qurish tamirlash suv kelishi va chiqib ketishi, yangi tozalik ishlari suv hovuzlari oziqlik bazasini boyitish uchun organikaliq va mineral o’g’itlar qo’llanilishi aniqlash ularni kelajak avlodlarga o’qitib tuchuntirib boorish axamiyatli hisoblanadi.
Fizika-geografiyaliq holatlarni hisobga olgan holda,daryo, kanal suvlarining gidroximiyaliq dastlaki ko’rsatkichlati asosiy ionlar hisobga olingan holda ularga analiz qilinadi.Qaraqalpag’iston Respublikasi tabiiy er usti suvlarining gidrobiologiyliq rejimi orqali malumotlar to’liq o’rganilgan.Ayniqsa ayrib olimlar va tekshiruchilar tomonidan gidrologiyliq, gidroximiyaliq malumotlar qatorida mikrobiologiyliq va gidrobiologiyliq ko’rsatkichlari haqida malumotlarni topsak bo’ladi (Abdirov h k. 1991. Eshimbaev 1970, Tleyov,1991, Konstantinova 1993 h k). Gidrobiologiyliq rejim bo’yicha malumotlarning etarli darajada bo’lishining bir necha sabablari bor ekanligini aytib o’tishga bo’ladi.