«Арбаъин»нинг насрий баёни ва тахрижи

Абу Довуд ва Ибн Ҳиббон ривоят қилган.
Бу ёзуқ бас кишигаким, элдин
Ҳар на сўзким эшитти, фош этти.
Тоғ эшитганни дер, гуноҳидин
Гўйиё Тенгри они тош этти.
Одамлардан эшитганки гапини ёядиган кишига шунинг ўзи етарли гуноҳдир. Тоғ эшитганини айтади, яъни у ҳар бир овозни акс-садо қилиб қайтаради. Гўё Аллоҳ уни гуноҳи сабабли тош қилиб қўйгандек.
Имом Бухорий «Адабул-муфрад»да, имом Муслим ўз «Саҳиҳ»ида ривоят қилган ҳадисда «Кишига ҳар бир эшитган нарсасини гапиришининг ўзи унга ёлғон ўлароқ етарлидир», дейилган.
22-ҲАДИС.
عَنْ عَمَّارِ بْنِ يَاسِرٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا، قَالَ: كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: « كَفَى بِالْمَوْتِ وَاعِظًا». رَوَاهُ الْبَيْهَقِيُّ وَالطَّبَرَانِيُّ.
Аммор ибн Ёсир розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Воизликка ўлимнинг ўзи етарлидир», дер эдилар».
Байҳақий ва Табароний ривоят қилган.
Воизинг бас ато-ано ўлуми,
Ким аларча эрур санга носиҳ?!
Воизе ул ким айтуру қилмас,
Эрур ул воизинг мунга рожиҳ.
Ота-она ўлимининг ўзи сенга етарли ваъз-насиҳатдир. Зеро, ким ҳам сенга уларчалик насиҳатгўй бўла оларди?! Ўзи айтиб, айтганини қилмайдиган воизинг ҳам ушбу ваъзга муҳтождир.
23-ҲАДИС.
عَنْ جَابِرٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «... وَخَيْرُ النَّاسِ أَنْفَعُهُمْ لِلنَّاسِ». رَوَاهُ الْبَيْهَقِيُّ وَالدَّارَقُطْنِيُّ.
Жобир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Одамларнинг яхшиси одамларга манфаати кўпроғидир», дедилар».
Байҳақий ва Дорақутний ривоят қилган.
Халқ аро яхшироқ, дединг, кимдур?
Эшитиб, айла шубҳа рафъ андин,
Яхшироқ бил ани улус ароким,
Етса кўпрак улусқа нафъ андин.
«Халқ ичида яхшироғи ким?» десанг, ушбуни эшит ва шубҳа қилма: халққа кўпроқ фойдаси теккан кишини одамлар ичида энг яхшиси деб бил.
Имом Табароний қилган ривоятларнинг бирида Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Одамларнинг Аллоҳга суюклиси одамларга манфаати кўпроғидир», деганлар.
24-ҲАДИС.
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «إِنَّ اللهَ يُحِبُّ السَّهْلَ الطَّلِيقَ». رَوَاهُ الْبَيْهَقِيُّ وَالدَّيْلَمِيُّ.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Албатта, Аллоҳ муомаласи осон, очиқ юзли кишини севади», дедилар».
Байҳақий ва Дайламий ривоят қилган.
Ҳақ сени севгай эл била бўлсанг,
Тилингу кўнглунги қилиб якрўй,
Нукта сурсанг шукуфтау хандон,
Зист қилсанг кушодау хушрўй.
Агар халқ билан бирга бўлсанг, тилинг ва дилингни бир хил қилсанг, очиқлик ва табассум билан гапириб, очиқ ва кўркам юзли бўлиб яшасанг, Ҳақ тало сени севади.
25-ҲАДИС.
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: «تَهَادَوْا تَحَابُّوا». رَوَاهُ الْحَاكِمُ فِي الْمُسْتَدْرَكِ وَالْبُخَارِيُّ فِي الْأَدَبِ.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ўзаро ҳадя беришинглар, ўзаро муҳаббатли бўласиз», дедилар».
Ҳоким «Мустардрак»да, имом Бухорий «Адабул-муфрад»да келтирган.
Дўстлашинглар ҳадийялар беришиб,
Баҳра топқон хирад атийясидин.
Худ жаҳонда атияе борму,
Яхшироқ дўстлиқ ҳадийясидин.
Баҳра топган ақлли кишиларнинг совғаларидан ҳадялар бериб, дўстлашинглар. Зотан, дунёда дўстлик ҳадясидан яхшироқ бирор ҳадя борми?!
26-ҲАДИС.
عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا، قَالَتْ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «اطْلُبُوا الْخَيْرَ عِنْدَ حِسَانِ الْوُجُوهِ». رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ فِي التَّارِيخِ الْكَبِيرِ وَالْبَيْهَقِيُّ وَالطَّبَرَانِيُّ.
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Яхшиликни юзи чиройли кишилардан истанглар», дедилар».