Bilimlar taraqqiyotining mantiqiy shakllari muammo, gipoteza, nazariya

Umumiy gipoteza - tabiat, jamiyat, bilishm xodisalarining qonuniyatlari haqida bildirilgan asosli taxmin. Masalan: Erda hayotni paydo bo`lishi, ongning kelib chiqishi.

Juz`iy gipoteza - ayrim fanlar konkret predmet va xodisa­larning kelib chiqishi xususiyatlari haqidagi bildirilgan asosli taxminiy fikrdan iborat.

Ishchi gipoteza - tadqiqotning dastlabki bosqichida ilgari suriladigan taxmin bo`lib, o`z oldiga o`rganilayotgan xodisaning sababini emas, u faqat kuzatish va element natijalarini tasvir­lash, tartibga solishga yordam beradi.

Nazariyaning mohiyati, strukturasi, funktsiyalari va turlari.

Nazariya - ma`lum bir predmet sohasiga oid tushunchalar, qonunlar, gipotezalar, ғoyalarni sistemaga solib, shu soxadagi hodisalarni tushuntirish, oldindan ko`rish imkonini beradigan ishonchli bilim. Masalan: N’yutonning harakatning uchta qonuni hamda butun olam tortishish qonuni, Keplarning planetalar harakati qonunlari.

Empirik asos - ilmiy nazariyaning tarkibiy qismi, nazariya­ga aloqador faktlar, ularga mantiqiy ishlov berish natijalari.

Nazariy asos - nazariyaning asosiy tushunchalari.