Biologiya fakulteti mustaqil ish

O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta-maXsus ta’lim vazirligi
Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston Milliy Universitet
BIOLOGIYA FAKULTETI

MUSTAQIL ISH
Mavzu:
Sitoxromoksidazaning ahamiyati

Bajardi: Muxammadiyeva Sh.

Qabul qildi: Hamdamova N.


Reja:

1. 
   Sitoxromoksidaza haqidam umimiy tushuncha.
   
2. 
   Sitoxromoksidazani tibbiyotdagi ahamiyati.
   
3. 
   Xulosa.
   
4. 
   Foydalanilgan adabiyotlar.
   

Sitoxromoksizada fermenti va klassifikatsiyasi
Sitoxromoksidaza (cytochromoxidase) grekcha cyto-hujayra, Chroma - rang va oxygenium –kislota yaratuvchi degan ma’noni anglatadi.
•1. Oksidazalar sinfi
•9 gem guruhi harakati donorlari kichik sinfi
•3. kislorodning sifat akseptorlari kenja sinfi
•1. sitoxrom C oksidaza
Ilmiy nomlari: sitoxrom 3, sitoxrom aa3, Varburgning nafas olish fermenti, indofenol oksidaza, indofenolaza, Kompleks IV (mitoxondryaning elektronlar transporti), tiklanuvchi sitoxrom c oksidaza, NADH sitoxrom c oksidaza kabi fanda nomlari mavjud.
Sitoxrom oksidazani birinchi bo’lib 1929-yilda nemis olimi Otto Varburgom tomonidan topilgan. U birinchi bor bu fermentni Atmungsferment yoki “nafas fermenti” deb nomlaydi. Va 1931-yilda meditsina fiziologiyasidan “ butun tabiatning nafas olish mexanizmi ochilishi” maqolasi uchun “Nobel” mukofotiga sazovor bo’ladi. Britaniyalik olim Devid Keylin tomonida Tabiatning kompleks IV mexanizmi deb kiritildi. 1939-yilda E.F. Xartri tomonidan sitoxrom cni a3 deb ataldi. Varburg nafas olish fermenti ingibitorlari sifatida KCN va CO laridan foydalangan. 1966-yilda Triton X-100 nomli toza preparati olindi.
Britaniyalik olim Devid Keylin 1939-yilda IV kompleks tabiatini o’rganib, u sitoxrom C ni oksidlashini aniqladi.
Keylin bu fermentni Cu dan iborat oqsil desa, Varburg esa uning kofaktori Fe degan xulosaga keldi.
Uzoq tortishuvlardan so’ng sitoxromoksidaza Fe va Cu dan iborat degan xulosaga kelindi
Sitoxromoksidazaning kislorod bilan bog’lanish mexanizmini XX asr 70-yillarida amerikalik bioximik Britton Chens tomonidan YaMR spektroskopiya metodi yordamida aniqlandi
Sutemizuvchilar va qushlar mitoxondriyasidagi IV kompleks 13ta oqsil subbirlikdan iborat, katalitik aktivlikkka ega bo’lgan 3ta subbirlik mitoxondriya genlari tomonidan, qolgan 10tasi esa DNK genlari tomonidan kodlanadi. Bunday gomodimer buqa mitoxondriyasida aniqlangan. Mr = 350 Kda.
S.cerevisiae da IV kompleks 11ta subbirlikdan iborat
Haligacha to’liq o’rganilmagan kompleks osimlik mitoxondriyasidagilardir. Chuqur native elektroforez yordamida arabodopsis IV kompleksi 8 subbirlikdan iborat.

• 
  Sitoxrom c oksidaza bu aerob nafas olish zanjiridagi elektronlar tashiluvi jarayonida qatnashuvchi eng asosiy ferment hisoblanadi.
  

Elekrtron tashiluvi jarayonida mitoxondryaga kirayotgan paytda asosan suv va kislorod orqali tashilish jarayonini kuzatishimiz mumkin. Bu jarayonni bacha eukariotlarda va bazi aerob nafasoluvchi bakteriyalarda ham kuzatishimiz mumkin. 4 molekulasitxrom c oqsili katalizi bilan mitoxondryada shu vaqtning o’zida 4ta electron, O2 va H2O gacha tiklanadi. Yani sarf bo’lgan energiya yana qaytadan tiklanadi. Hosil bo’lgan H2O elektronlari mitoxondryaning matriksida yig’iladi. Bu hosil bo’lgan protonlar ATF hosil bo’lishi uchun sarf bo’ladi. Bu jarayonda hujayra ham nafas oladi, ham eneriya yig’adi.
Hayvonlar va o‘simliklar mitoxondriyalarining
ichki membranasida 5 xil sitoxromlar bor: b, c, c1, a1, va a3, tashqi membranasida - b5, endoplazmatik to‘rda - b5 va P450.
Barcha sitoxromlar gemoglobin va mioglobinga o'xshash temir-porfirin prostetik gruppasini tutadi. Ammo ulardan farqli sitoxromlarning funksional faol holati, temir valentligining qaytar o‘zgarishi bilan bog’liqdir. Shu asosda ular nafas olish zanjirida elektronlar tashiydilar.