Бош мия нервлари n craniales



Download 198 Kb.
bet2/6
Sana24.09.2022
Hajmi198 Kb.
#850059
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
12-жуфт-бмн 2

III жуфт бош мия нерви.


N. oculomotorius - кузни харакатлантирувчи нерв - факат харакатлантирувчи толалардан хосил булади. Бу нервнинг иккита узаг булади : 1) соматик - харакатлантирувчи - nucl. motorius; 2) парасимпатик - кушимча узак - nucl. aссesorius. Бу узаклар бош ми оёкчаларида - pedunculi cerebri - сохасида жойлашади. Кузни харакатлантирувчи нерв толалари мия оёкчаларининг ички юзаси сохасидан чикади. Нерв калла суягининг ички юзасидан куз косасига устк тиркиш - fissura orbitalis superior оркали утади. Куз косасинин ичида нерв икки шохга ажралади : 1) ramus superior тармоги m. rectus oculi superior ва m. levator palpebrae superioris мушакларини; 2) ramus inferior эса - m. rectus oculi medialis ва m. obliquus oculi inferior мушакларини иннервация этади. N. oculomotorius нинг парасимпатик толаси пастки тармокдан ажралиб киприк тугунини - ganglion ciliare ни ташкил этишда катнашади. Тугунда чиккан парасимпатик толалар куз корачигини торайтирувчи мушак m. sphincter pupillae ва киприкли мушак - m. ciliares ларни иннервация этади.

IV жуфт бош мия нерви - n. trochlearis.


IV жуфт бош мия нерви - галтак нерви - харакатлантирувчи нер толаларидан ташкил топган. Бу нервда соматик харакатлантирувчи уза булиб, мия оёкчаларида жойлашади. Нерв толалари IV коринчанин дорзал сохасидаги юкориги елкани - velum medullari superior сохасидан, мия оёкчаларининг ташки юзасидан чикиб, куз косасига юкориги тиркиш - fissura orbitalis superior оркали утади. Куз соккасининг юкориги кийшик мушагини - m. obliquus oculi superior ни иннервация этади.


V жуфт бош мия нерви - уч шохли нерви -n. trigeminus.


Уч шохли нерв мураккаб тузилишига эга булиб, унинг таркибини:
1) нервнинг узаклари;
2) сезувчи ва харакат толалари;
3) уч шохли нервнинг тугуни;
4) нерв стволи;
5) нервнинг уч шохи (куз нерви; юкори жаг нерви; пастки жаг нерви)
ташкил этади.
Уч шохли нерв аралаш нерв булиб, сезувчи ва харакат толаларида ташкил топади. Нервда 3 та сезув ва 1 та харакат узаклари булади.
Сезув узаклари:
1) юкориги сезув узаги nucleus sensorius superior;
2) орка мияга йуналувчи узак nucleus tractus spinalis;
3) урта мия сохасига йуналувчи узак nucleus tractus mesencephalis.

Нервнинг харакат узаги: nucleus motorius n. trigemini - Воролийкуприги ичида жойлашади. Бу узакдан чикувчи нейрит тутамлари уч шохли нервнинг харакат тутамларини - radix motoria - ни ташки этади.


Бош мия сугонида жойлашган сезув узакларидан ташкари уч шохл нервнинг сезувчи хужайралари булиб, улар нервнинг тугуни gangl.
trigemini ни ташкил этади. Бу тугун чакка суяги пирамида кисминин олдинги юзасидаги чукурча impressio trigeminale да, каттик пардадан хосил топган бушлик cavum trigeminale ичида жойлашади. Б тугун хужайраларидан марказга ва периферик тарафга йуналувчи икк хил толалар ажралади. Марказга йуналувчи толалар нервнинг сезув илдизи radix sensoria ни ташкил этиб, мия сугони ичига (Воролий куприги ичига) киради ва уч шохли нервнинг бош мия ичидаги учта сезув узакларида якунланади. Нерв тугуни хужайраларининг перифери толалари уч шохли нерв стволини ташкил этиб, уч шохга куз нерви, юкори жаг нерви, пастки жаг нервига ажралади. Нервнинг харакатлантирувчи толалари пастки жаг нервига кушилади.


Уч шохли нервининг биринчи шохи - куз нерви - n. ophtalmicus

Бу нерв сезувчи толалардан ташкил топиб, куз косасининг юкор тиркиши оркали куз косаси бушлигига утади ва уч тармокка ажралади:
1) куз еш тармоги n. lacrimalis;
2) пешона тармоги n. frontalis;
3) бурун-киприк тармоги n. nasocilliari
1. Куз ёш нерви n. lacrimalis - куз косасининг латерал девори сохасида таркалиб, куз ёш безини, юкори ковок терисини иннервация этади.
2. Пешона тармоги n. frontalis куз косасининг юкориги девори буйлаб йуналиб, иккига ажралади. Унинг бир тармоги куз косасининг юкори уймаси incisura supraorbitalis оркали пешона сохасига ути терида таркалади ва n. supraorbitalis дейилади. Пешона нервининг иккинчи тармоги-галтак усти нерви n. supratrochlearis - куз косасининг ичк бурчаги сохасида таркалиб, юкори ковок терисини иннервация килади.
3. Бурун-киприк тармоги n. nasocilliaris - куз косасининг медиа юзасида жойлашиб, куз ёш халтачасини, коньюктивани иннервация этади.
Бу тармокдан куйидаги толалар чикади.
а) куз соккасига - узун киприксимон нервлар n. ciliares longi;
б) орка галвирсимон нервлар nn. ethmoidales posteriores-галвирсимон катакчалар ва асосий суяк ичидаги хаво саклайдиган бушлик шиллик каватларини иннервация этади;
в) олдинги галвирсимон нерв n. ethmoidales anteriores-пешона суяги ичидаги хаво саклайдиган бушлик шиллик каватини, бурун бушлигини rami nasales medialis et lateralis ва бурун терисини ram nasalis externus иннервация этади. Бурун киприк тармоги киприксимон тугун gangl. cilliare ни ташкил этиш учун тармок чикаради.


Уч шохли нервнинг иккинчи шохи юкори жаг нерви n. maxillaris.

Бу нерв калла ички бушлигидан - думалок тешик foramen rotundum оркали йуналиб, канот-танглай чукурчасига утади. Бу чукурч сохасида юкори жаг нервининг тармоклари ажралади.


1) Куз косасининг пастки нерви n. infraorbitalis. Бу нерв юкор жаг нервининг давоми булиб хисобланади. Унинг тармоклари - куз косасига остки тиркиш fissura orbitalis inferior оркали утади, ку косасининг остки деворидаги эгат sulcus infraorbitalis буйла йуналиб, куз косасининг остки тешиги foramen infraorbital оркали юз сохасида пайдо булади. Куз косаси буйлаб йуналаетга пайтда, бу нервдан куйидаги тармоклар ажралади:
Юкори жаг тишларининг нервлари nn. alveolares superiores.
уз навбатида бу нерв тармоклари хам уч турга булинади: орка, урта, олдинги тармоклар. Юкори жагнинг орка тишларини ( катта озик тишларни) иннервация этадиган rami alveolares superiores posteriores -куз косаси ости нервидан канот-танглай чукурчаси сохасидае ажралади. Бу тармоклар юкори жаг суягининг дунглиги сохасидаги тешиклар foramina alveolaria posteriora оркали йуналиб, юкори жагнинг катта озик тишларини ва лунж тарафидаги милкни иннерваци этади.
Юкори жаг тишларининг урта нерви ramus alveolaris superior medius куз косасининг остки девори буйлаб йуналиш жараёнида юкор жаг суягининг ичига утади ва кичик озик тишларни ва шу соханин лунж тарафидаги милкни иннервация этади.
Юкори жаг тишларининг олдинги нерви ramus alveolaris superior anterior - куз косасининг олдинги кирраси сохасида ажралиб юкори жагнинг кесув ва козик тишларини, шу сохадаги юкори лабларг караган милкларни иннервация этади.
Юкори жаг тишларининг орка, урта, олдинги тармоклари тишла илдизларининг учида узаро бирлашиб, тиш чигали plexus dentali superior ни хосил этади.
Куз косасининг пастки нерви - foramen infraorbitalae тешиг оркали утиб, юз сохасида куйидаги тармокларга парчаланади:
а) пастки ковок терисини иннервация этадиган нерв rami palpebrales inferiores;
б) бурун ташки юзасини иннервация этадиган нерв rami nasale externi;
в) бурун ички юзасини иннервация этадиган нерв rami nasales interni;
г) юкори лаб терисини ва шиллик каватини иннервация этадиган нерв rami labiales superiores.

2. Юкори жаг нервининг яна бир тармоги - ёнок нерви n. zygomaticu канот-танглай чукурчаси сохасида ажралиб аввалги нерв билан бирг куз косасига - пастки тиркиш оркали утади. Куз косасининг ташк девори буйлаб йуналиб, foramen zygomaticoorbitale тешиги оркал ёнок суягининг ичига утади. Бу суяк ичида нерв икки тармокка булинади:


а) ramus zygomaticofacialis - шу номли тешик (foramen zygomaticofaciale) оркали ёнок сохасининг олдинги юзасида пайдо булади. Бу тармоклар лунж терисида, кузнинг ташки бурчак сохасида таркалади.
б) ramus zygomaticotemporalis - шу номли тешик (foramen zygomaticotemporalis) оркали чикиб, чакка мушагини тешиб утга холда - чакканинг олдинги терисида ва пешонанинг орка сохасид таркалади.
3. юкори жаг нервининг яна бир тармоги - канот танглай нервлар n. n. pterygopalatini деб аталиб, канот-танглай чукурчасидаги тугун gangl pterygopalatinum ни хосил этишда катнашади. Бу тугунн хосил этишда парасимпатик ва симпатик нервлари хам иштирок этади.
Тугундан чикувчи тармоклар:
а) rami orbitales - пастки тиркиш оркали йуналган ва галвирсимо суяк катакчалари, асосий суяк ичидаги хаво саклайдиган бушли44 шиллик каватларини иннервация этади;
б) бурун бушлигининг орка тармоклари rami nasales posteriores superiores- канот танглай чукурчасидан foramen sphenopalatinum тешиги оркали бурун бушлигига утади, латерал ва медиал тармоклариг булинади. Латерал тармоклар юкориги ва урта хаво йулларини, галвирсимон катакларнинг орка сохасини, хоаналарнинг устки юзасини иннервация этади. Медиал тармоклар бурун бушлигининг урта тусигин иннервация этиб, canalis incisivus оркали огиз бушлигига утади в каттик танглай шиллик каватининг олдинги кисмини иннервация этади.
в) танглай тармоклари n. n. palatini - тугундан чиккан бу тармоклар canalis palatinus буйлаб йуналиб, уз навбатида уч йуналишдаг толаларга ажралади:
а) катта танглай нерви n. palatinus majo б) кичик танглай нерви n. palatinus mino в) ён нервлари rami nasales posteriores laterale Катта танглай нерви - foramen palatinum majus тешиги оркал чикиб, каттик танглай шиллик каватининг козик тишлари сохаси била юмшок танглай орасидаги кисмини иннервация этади.
Кичик танглай нерви эса, шу номли тешик foramen palatinus minor оркали чикиб, юмшок танглай, танглай муртаги шиллик кавати сохасида таркалади.
Бурун бушлиги орка юзасининг ен тармоклари танглай канал ичида ажралиб, буруннинг пастки чиганоги сохасидаги тешиклар оркал утади ва пастки чиганок шиллик каватини, урта ва пастки бурун хав йуллари сохасидаги шиллик каватда, юкори жаг хаво бушлиги ичид таркалади.
Пастки жаг нерви - n. mandibularis

Пастки жаг нерви - n. mandibularis - уч шохли нервнинг учинчи тармоги булиб, аралаш нерв булиб хисобланади. Унинг таркибида у шохли нерв тугунидан чикаетган сезув толалари ва V жуфт нервинин харакат узакларидан бошланувчи харакат толалари булади. Бу нер калладан овал тешик foramen ovale оркали чикади.
Пастки жаг нервининг сезувчи толалари:
1) Бош мия пардаларининг нерви ramus meningeus foramen spinosu тешиги оркали калла бушлигига кайтиб кириб - мия каттик пардасининг иннервациясида катнашади.
2) Лунж нерви n. buccalis- лунж шиллик кавати ва терисини иннервация этади.
3) кулок-чакка нерви n. auriculotemporalis-бугим сохасидан утиб, кулок олди бези оркали йуналади ва чакка сохаси терисида охирг тармокларга парчаланади. Бу нервдан куйидаги сезувчи тармоклар чикади:
а) чакка-пастки жаг бугимига rami articulares;
б) кулок олди сулак безига rami parotoidei;
в) ташки эшитув йули териси ва ногора бушлиги шиллик каватиг n. meatus acustici externi;
г) кулок олди тармоклари nn. auriculares anteriores;
д) кулок тугуни ganglion oticum хосил этишда катнашадиган тармоклар.

4) Тилнинг сезувчи нерви n. lingualis куйидаги тармокларга булинади:


а) тил учи ва танасида таркаладиган сезги тармоклариrami linguales;
б) огиз бушлигининг халкумга утиш сохасини (бугиз сохаси) иннервация этувчи тармоклар rami isthmi faucium;
в) тил ости тугунини ташкил этишда катнашувчи сезув толалар n. sublingualis.
5) Пастки альвеоляр нервлар n. alveolaris inferior - пастки жагдаги канал canalis mandibularis ичидан йуналиб, энгак сохасидаг тешик foramen mentale дан чикади. Бу нервдан куйидаги тармокла ажралади:
а) пастки жаг тишларини rami dentales ва милкларини иннерваци этувчи тармоклар rami gingivales;
б) энгак терисида таркалувчи тармоклар rami mentales ;
в) пастки лаб терисида ва шиллик каватида таркалувчи тармокла rami labiales inferior;
г)пастки жаг кесув ва козик тишларига йуналувчи тармоклар ramus incisivus.

Пастки жаг нервининг харакат тармоклари.


1) Чайнов нерви n. massetericus - incisura mandibulae уймаси оркали утиб - m. masseter мушагини иннервация этади.


2) Чакканинг чукур нерви n. n. temporales profundi - чакка мушаги m. temporales ни иннервация этади.
3) Ен канотсимон нерв n. pterygoideus lateralis- шу номдаги чайнов мушагини иннервация килади.
4) Ички канотсимон нерв n. pterygoideus medialis-шу номдаги чайнов мушагини иннервация этади ва юмшок танглайни тарангловчи мушакка тармок чикаради.
5) жаг-тил ости нерви n. mylohyoideus-m. mylohyoideus ва m. digastricus (олдинги коринчасини) мушакларини иннервация этади.

Уч шохли нерв тармоклари буйлаб жойлашга нерв тугунлар.


1) Киприк тугуни gangl. ciliare - V жуфт нервининг биринчи шох билан боглик булиб, куз косасининг ичида жойлашади:


а) Бу тугунни хосил этишда катнашадиган сезув толалари уч шохл нервнинг биринчи шохидан ажралувчи n. nasocilliaris хисобига хоси булади.
б) парасимпатик толалар кузни харакатлантирувчи n. oculomotoriu нерв таркибидаги толалардан хосил булади.
в) симпатик толалар-кузни кон билан таъминлайдиган артерия (a. ophthalmica) девори буйлаб йуналадиган тармоклардан хосил булади. Тугундан чикаетган парасимпатик толалар кузнинг ичига йуналиб, гавхар кабариклигини узгартирадиган киприксимон мушакларга ва корачикни торайтирадиган мушакларга йуналади. Симпатик толалар эс кузнинг кон томирларини ва корачикни кенгайтирувчи мушакларни иннервация этади.
2) Канот-танглай тугуни gangl. pterygopalatinum - канот-танглайчукурчасида жойлашиб:
а) сезувчи толалар nn. pterygopalatini ни нервнинг иккинчи шохидан олади;
б) парасимпатик толалар n. petrosus major оралик нервдан (VII жуф таркибида) ажралади;
в) симпатик толалар(n. petrosus profundus) ички уйку артерияси деворидаги чигал plexus caroticus internus дан хосил булади. Бу тугундан йуналаетган толалар куз еш безини, бурун ва танглай шиллик каватларида жойлашган сулак безларини иннервация этади.
3) кулоксимон тугун gangl. oticum - овал тешик сохасида жойлашиб нервнинг учинчи шохи билан алока боглайди: а) сезув толалари пастки жаг нервнинг толалари;
б) парасимпатик толалар - кичик тошсимон нерв n. petrosus mino номи билан ажраладиган IX жуфт(n. glossopharyngeus) бош мия нервининг тармоги;
в) симпатик толалар - бош мия пардаларининг артерияси деворидаг толалардан хосил булади. Бу тугундан чикаетган толалар куло44 олди сулак безини (gl. parotidea) иннервация этади.

4) жаг ости тугуни gangl. submandibulare - тил нервининг остид жойлашиб:
а) сезувчи тармокларни шу нервдан кабул этади;
б) парасимпатик толалар оралик нервдан ажралувчи таъм билувч тармоклар chorda tympani дан ажралади;
в) симпатик толалар эса юз артерияси(a. facialis)деворидаги чигалдан ажралувчи толалар хисобига хосил булади. Бу тугундан ажралувч толалар тил ости ва жаг ости сулак безларини иннервация этади.



Download 198 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish