Bunjikat shahar yodgorligi

X U L O S A 
Oʼtmishni oʼrganmay kelajakni yaratib boʼlmaydi. Zero,bugunning qadr va qimmati, 
mohiyati va salmogʼi kechagi kun tarozisi orqaligina toʼliq idrok etiladi. Darhaqiqat, tarixdan 
bugunga va kelajakka xizmat qiladigan amaliy xulosalar chiqarilmaguncha hech bir jamiyat 
rivojlanmaydi. Tarix fani insoniyat taraqqiyoti haqida toʼla va batafsil tasavvur, bilim hamda 
tushunchalar berib, xalqni, ayniqsa yoshlarning har tomonlama barkamol shaxs boʼlib 
yetishishida muhim oʼrin tutadi. Zotan, komil inson tarbiyasi davlatimiz siyosatining ustuvor 
sohasidir. Endilikda biz ajdodlarimiz oʼtmish tarixini oʼrganar ekanmiz, uni sobiq sovetlar 
davrida hukmron boʼlgan gʼoya, tarixni sinfiy jamiyat va undagi kurashlar nuqtai nazaridan 
tadqiq etish yoki nooʼrin, noxolis talqin etilishdan saqlashimiz zarur. Chunki «Biz xalqni 
nomi bilan emas, balki madaniyati orqali bilamiz, tarixning tub - tubigacha nazar tashlaymiz. 
Har qanday sivilizatsiya koʼpdan-koʼp xalqlar, millatlar, elatlar faoliyatining va samarali 
taʼsirining mahsulidir. Bir soʼz bilan aytganda, koʼchmanchilar, bosqinchilar kelib 
ketaveradi, lekin xalq boqiy boʼlib qolaveradi, uning madaniyati abadiiy yashaydi». Toʼgʼri 
anglab yetilgan, chuqur idrok etilgan tarix ulkan maʼnaviy kuchga aylanib, buyuk kelajakni 
yaratish omili boʼladi. Yuqorida eslatilgan gʼoya va ilmiy nuqtai nazarlar asosida boʼlsa-da, 
sobiq sovetlar zamonida Oʼrta Osiyo, xususan Oʼzbekiston tarixining qadimgi va oʼrta asrlari 
davri boʼyicha maʼlum tadqiqotlar amalga oshirildi. Sugʼd, Baqtriya, Xorazm, Choch, Davon 
kabi madaniy oʼlkalar tarixiga oid bir qator ilmiy ishlar olib borildi. Lekin baʼzi tarixiy 
oʼlkalar bunday tadqiqotlardan chetda qoldi yoki yetarli darajada oʼrganilmadi. Shulardan 
biri boʼlgan Ustrushona davlati tarixi ham, ushbu davrda yetarli darajada oʼrganilmadi. 
Tarixiy manbalardan maʼlumki, milodiy eraning III asri oxiriga kelib, buyuk Kushonlar 

---

imperiyasi parchalana boshlangan davrda, Markaziy Osiyoning oʼtroq dehqonchilik bilan 
shugʼullanuvchi aholisi yashagan ikki daryo oraligʼidagi yerlar bir necha tabiiy-geografik 
hududlarga boʼlinib ketdi. Vaqt oʼtishi bilan bu yerlarda siyosiy tuzilmalar shakllana borib, 
V-VI asrlarda hududning siyosiy xaritasida dehqonchilik vohalari negizida davlatlar paydo 
boʼldi. Shunday davlatlardan biri Ustrushona davlati, Markaziy Osiyo tarixida muhim 
ahamiyat kasb etuvchi geografik hududda shakllandi. V.V.Bartolьd bu oʼlkaning qadimiy 
nomini Strushona yoki Ostrushona deb talqin etiladi 1. А.G.Malyavkin ilk oʼrta asr xitoy 
yozma manbalari asosida hududning nomlanishini Shuaydushona, Suduyshona, 
Szebutszyuyna (Tszebudana), Sudushina tarzida nomlaydi2. N.N.Negmatov tomonidan 
«Usrushona» deb talqin qilingan bu nom3, keyinchalik V.А.Livshits tomonidan Mugʼ 
gʼoridan topilgan sugʼd hujjatlari tahlili asosida aslida «Ustrushona» deb nomlanganligi 
isbotlandi