Buxoro davlat universiteti «iqtisodiyot» kafedrasi «MAKROiqtisodiyot» fanidan

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
BUXORO DAVLAT UNIVERSITETI



«IQTISODIYOT» KAFEDRASI
«MAKROIQTISODIYOT» FANIDAN


Mavzu:Maroiqtisodiy modellar,asosiy makroiqtisodiy modellar taxlili
MUSTAQIL ISHI


Tuzuvchi: 9-1 IQT S-20 guruh talabasi Asadov Ravshanbek



Buxoro-2022
Reja:
Kirish.
1. Makroiqtisodiy modellari tavsifi (AD-AS, Keynsning va Klassiklarning modellari va IS-LM modeli)
2.Makroiqtisodiy modellashtirishning O`zbekiston iqtisodiyotidagi tadbiqi
3.O`zbekistonda makroiqtisodiy modellarni qo`llash bilan bog`liq muammolarva ularni hal etish yo`llari
4.
Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar va ilovalar
KIRISH.

Bozor iqtisodiyoti, ayniqsa vaqtinchalik yuzaga keladigan moliyaviy-iqtisodiy-inqiroz sharoitida iqtisodiy jarayonlarni tahlil qilish, bashoratlash va boshqarish bo’yicha qarorlar qabul qilishda hamda ularni amaliyotga joriy etishdamakroiqtisodiy modellardan foydalanish muhim o’rin tutadi. Jumladan, ko’ptarmoqli ishlab chiqarish jarayonlarida tarmoqlararo munosabatlarni modellariniqo’llash, tarmoqlar orasidagi iqtisodiy aloqalarni samaradorligini aniqlash imkoniniberadi. Raqobarbardosh bozor sharoitida iste’molchilarning o’z daromad vajamg’armalariga qarab iste’mol uchun tayyor maxsulot yoki ishlab chiqarish uchunxomashyo maxsulotlarini tanlash holati yuzaga keladi. Bunday sharoitda is’te’moltanlovi modellaridan foydalanish tanlovni samarali o’tkazish masalarini techishdayordam bersa, iqtisodiy ko’rsatkichlarga ta’sir etuvchi omillardan birining o’zgarishinatijasida uning o’zgarish darajasini aniqlashda elastik nazariyani qo’llashyordamida moddiy ishlab chiqarish qonuniyatlari, taqsimoti va iste’molni o’rganishhamda iqtisodiyotda optimallashtirish masalalari yechiladi.Barcha iqtisodiy tadqiqotlar iqtisodiy o’zgaruvchilar orasidagi o’zarobog’lanishlarni o’rganish natijasida amalga oshiriladi. O’zaro bog’lanishlarnitasavvur va tahlil qilish asosini esa iqtisodiy – statistik usullar va ekonometrikmodellar tashkil etadi. Bunday makroiqtisodiy muvozanatlik modelllaridan inflyatsiyani jilovlashda,muomaladagi pul miqdorini muvozanatda saqlab turishda va eng muhimi iqtisodiyo’sishni jadallashtirishda keng foydalaniladi va bunday makroiqtisodiymuvozanatlik modellari bu jarayonlarni amalga oshirishda “yo’l xaritasi” sifatidanamoyon bo’ladi.

Keynscha yondashuvning shubhasiz afzalliklari shundan iboratki, J.M.Keyns psixologik omillarning ahamiyatini tan olish, kelajakning noaniqligini tan olish va uzoq muddatli istiqbollarni bashorat qila olmaslikni hisobga olgan holda iqtisodiyotning tubdan yangi ko'rinishini taklif qilgan. xo'jalik yurituvchi sub'ektlar harakatlarining muddatli oqibatlari. J. M. Keyns ilgari hukm surgan klassik qarashlarga qaraganda, zamonaviy iqtisodiy voqelikka ancha mos keladigan yangi nazariy vositalarni taklif qildi.
J. M. Keyns degan fikrni ifodalagan va isbotlagan kapitalistik tizim yalpi talabning qisqarishidan keyin ishlab chiqarish va bandlikning oldingi darajasiga qaytishga imkon beradigan ichki muvozanat mexanizmi, pasayish xavfini tan oldi. iqtisodiy tizim uzoq muddatli depressiya tuzog'iga tushish. Shunday qilib, u kapitalizm va erkin bozor ta'limotining tanqidchisi sifatida harakat qildi, ammo uning tanqidi ilgari mavjud bo'lganidan tubdan farq qildi. Resurslarni taqsimlash va qayta taqsimlash nuqtai nazaridan erkin raqobat tizimi eng yaxshisi bo'lib tuyuldi va yalpi ishlab chiqarish va iste'molning o'sishini ta'minlaydi, shu bilan birga erkin bozor mexanizmining og'ir ijtimoiy oqibatlari juda ko'p odamlar tomonidan tan olingan. Jon M.Keyns erkin bozor raqobati tizimi resurslarni taqsimlash sohasida aynan muvaffaqiyatsizlikka uchraganligini va eng muhim resurs - mehnatdan to'liq foydalanishni ta'minlamasligini ko'rsatdi. Shunday qilib, J. M. Keyns zaruratni asoslab berdi davlat tomonidan tartibga solish iqtisodiyot. Bundan tashqari, samarali talab kontseptsiyasidan foydalanib, Keyns nazariyasi iqtisodiy tizim samaradorligini oshirish va to'liq bandlik darajasiga yaqinlashish bo'yicha hukumat harakatlarining o'ziga xos retseptlarini taqdim etadi.
Biroq, har qanday boshqa kabi, Keyns nazariyasi ham keng qamrovli emas va hamma narsani tushuntiradi va bir qator zaif tomonlarga ega.
Shunday qilib, 1930-yillardagi ommaviy ishsizlik davrida ishlab chiqilgan Keyns modeli yalpi xarajatlarning o'sishi ishlab chiqarishning mavjud yoki joriy narxlar darajasida o'sishiga olib keladi, deb taxmin qiladi. Lekin bu har doim ham to'g'ri emas, yalpi talab va taklif modeli yalpi taklif egri chizig'ining oraliq va klassik segmentlarida yalpi talabning o'sishi bilan narx darajasi oshishini ko'rsatadi. Narxlar darajasining oshishi bilan foiz stavkasi ko'tariladi, bu esa o'z navbatida investitsiyalar va umumiy xarajatlarning qisqarishiga olib keladi. Foiz stavkasi effekti deb ataladigan narsa quyidagicha ishlaydi: ko'proq yuqori daraja narxlar sotib olish uchun ko'proq pul talab qiladi va doimiy pul massasi bilan pulga talabning kengayishi foiz stavkasini oshiradi va investitsiya xarajatlarini kamaytiradi. Aksincha, narx darajasining pasayishi pulga bo'lgan talabning qisqarishiga, foiz stavkasining pasayishiga, investitsiyalar va umumiy xarajatlarning yuqoriga siljishiga olib keladi. Inflyatsiya multiplikatorga ham ta'sir qiladi, inflyatsiya tufayli uning harakati hech narsaga kamayadi. Aytilganlardan kelib chiqadiki, yalpi talabning har bir berilgan dastlabki o'sishi uchun real milliy mahsulotning bog'liq o'sishi qanchalik kichik bo'lsa, narx darajasining o'sishi shunchalik yuqori bo'ladi. Shunday qilib, samarali talab modeli yalpi xarajatlarning o'zgarishi (demak, yalpi talab) narx darajasining o'zgarishiga olib keladigan vaziyatni tushuntirish uchun etarli emas. Bu kamchilik 60-yillarning ikkinchi yarmida “stagflyatsiya” deb ataladigan hodisa – yuqori ishsizlik bilan kechadigan yuqori inflyatsiya paydo bo‘lganda namoyon bo‘ldi.
Shuni ham ta'kidlash kerakki, aniq Salbiy oqibatlar iqtisodiyotni tartibga solishning Keyns siyosati amaliyotida qo'llanilishi mumkin. Yuqorida ta'kidlanganidek, xarajatlarni ko'paytirish va davlat byudjeti daromadlarini qisqartirish orqali samarali talabni oshirish siyosati davlat byudjeti taqchilligining shakllanishiga yoki oshishiga olib keladi. Bu erda darhol davlat byudjeti taqchilligini moliyalashtirish muammosi paydo bo'ladi, uni har doim ham muvaffaqiyatli hal qilib bo'lmaydi.
Agar biz sof e'tiborsizlik qilsak iqtisodiy tushunchalar, quyidagilarni ta'kidlash mumkin. J.M.Keynsning fikricha, davlat (milliy iqtisodiyot) nuqtai nazaridan kapital qo'yilmalarni optimallashtirish sharoitida milliy daromadning chegaraviy moyillik funksiyasi sifatida daromaddan, cheklanmagan iste'moldan boshqa hech narsa bilan o'sishiga moyil bo'ladi. cheksiz kengaytirilgan takror ishlab chiqarish. Shunday qilib, J. M. Keynsga ko'ra rivojlanayotgan iqtisodiyot modelining tabiati sof iste'molchidir. Ammo iste'molga cheksiz moyillik sharti mumkinmi? Zero, jamiyatning har bir aʼzosi va barcha fuqarolarning birgalikda isteʼmol qilishga (hayotiy ehtiyojlarni qondirishdan tortib to hashamatning ekstremal shakllarigacha) cheksiz moyilligini rivojlantirish yoʻlida yengib boʻlmaydigan toʻsiq Yerdagi aniq cheklangan resurslardir (foydali qazilmalardan. oila, millat, butun insoniyat uchun yashash maydoni) . Ko‘rinib turibdiki, J. M. Keyns yakkalangan milliy kapitalistik tizim doirasida resurslarning tugashi tufayli iste’molga cheksiz moyillik bilan to‘liq bandlik ko‘rinishida xalq farovonligiga erishish amalda imkonsiz vazifa ekanligini tushunmay qola olmadi. Demak, milliy daromadning iste'molga aylanib doimiy o'sishiga erishish uchun iqtisodiy ekspansiya siyosatini amalga oshirish zarurati tug'iladi. Bunday siyosat milliy iqtisodiyot tomonidan ishlab chiqarilgan yuqori iste'mol qiymatiga ega bo'lgan tovarlar arzon tovarlarga almashtirilishini nazarda tutadi. xom ashyolar millatlar va xalqlarning iqtisodiy rivojlanishida qoloq. Biroq, bunday siyosat vaqt ichida cheksiz bo'lishi mumkin emas.
Boshqa tomondan, bozor iqtisodiyoti davlati doirasida xalq farovonligi sifatida to'liq bandlik holatiga erishib bo'lmasligini ish haqi koordinatalarida qurilgan mashhur A.U.Filips egri chizig'i - ishsizlik darajasi tasdiqlaydi. Bu egri chiziq Angliyada 1861-1913 yillardagi ish haqi va ishsizlik statistik ma'lumotlaridan chizilgan, o'shanda Angliya milliy iqtisodiyot uchun mustamlakalarning xom ashyosiga deyarli ideal ayirboshlangan mustamlakachi davlat edi. Egri chiziq shuni ko'rsatadiki, ishsizlik nolga yaqinlashganda (ya'ni, to'liq bandlik tomon), ish haqi ham deyarli nolga tushadi.
Guruch. 3.1. Phillips egri chizig'i
Shunday qilib, asosiy kamchiliklardan biri ekanligini ta'kidlash mumkin nazariy tizim Jon M. Keyns iqtisodiyotning samarali rivojlanishini iste'mol maqsadlariga qisqartirishdir.
Xulosa
Ushbu maqolada biz Kensiya nazariyasining asosiy qoidalarini, xususan, samarali talab modelini ko'rib chiqdik. Keyns nazariyasi ishonchli tarzda ko'rsatadiki, bozor iqtisodiyotining muvozanat holati odatda ishlab chiqarish omillarining to'liq bandlik holatiga to'g'ri kelmaydi va davlat tomonidan maqsadli tartibga solish natijasi bo'lishi mumkin. Tartibga solish usuli fiskal siyosatni amalga oshirish orqali samarali talabga ta'sir qilish bo'lishi kerak.
Biroq Keyns modeli iqtisodiyotdagi inflyatsiya va ishsizlik kabi salbiy hodisalarni ishlab chiqarish omillarining ortiqcha (to'liq ish bilan ta'minlanmaganligi) holati mavjud bo'lganda alohida hal qilish retseptini beradi. Bunday holda, inflyatsiyaning pasayishiga olib keladigan iqtisodiyotga ta'sir ishsizlikning oshishiga olib kelishi mumkin va aksincha. Biroq, 20-asrning ikkinchi yarmida yuzaga kelgan yuqori ishsizlik va yuqori inflyatsiya uyg'unligi Keyns modelining doirasiga to'g'ri kelmadi, bu uning ma'lum zaif tomonlarini ko'rsatdi va yangi iqtisodiy g'oyalar va iqtisodiyotni tartibga solishning yangi retseptlarini paydo bo'lishini talab qildi. iqtisodiyot.