Buxoro davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti servis sohasi iqtisodiyot kafedrasi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS
TA’LIM VAZIRLIGI
BUXORO DAVLAT UNIVERSITETI
IQTISODIYOT VA TURIZM FAKULTETI
SERVIS SOHASI IQTISODIYOT KAFEDRASI
«IQTISODIYOT» fanidan
K U R S I S h I


Mavzu: _______________________________________________
_______________________________________________________
Bajardi: _______ __________guruhi talabasi _________________
(imzo) (ismi sharifi)


Kurs ishi himoya qilingan sana “____” __________2022 y.


Baho “_____” ___________
Ilmiy rahbar: __________ ____________________
(imzo) (ismi sharifi)
Komissiya a’zolari: __________ ____________________
(imzo) (ismi sharifi)
__________ ____________________
(imzo) (ismi sharifi)


Buxoro – 2022 yil



KURS IShI UChUN TAQRIZ
IQTISODIYOT VA TURIZM FAKULTETI
SERVIS SOHASI IQTISODIYOTI KAFEDRASI “Iqtisodiyot ” fani
Guruh................................................................................................
Talaba familiyasi va ismi-sharifi......................................................
Kurs ishi mavzusi.............................................................................
..........................................................................................................
Kurs ishinin tarkibi .............................................................................................
…………………………………………………………………….
Kurs ishi himoyasida talabaga berilgan savollar ro'yxati:................
..........................................................................................................
..........................................................................................................
…………………………………………………………………….
…………………………………………………………………….
Jadval va grafik materialning miqdori (muhim chizmalarning ko'rsatgichi).......................................................................................
Kurs ishining ijobiy tomonlari.........................................................
..........................................................................................................
Kurs ishining kamchiliklari..............................................................
..........................................................................................................
Kurs ishiga qo'yilgan baho...............................................................
Kurs ishiga rahbarning ismi-sharifi va imzosi...................................
………………………………………………………………………

Mavzu:Sotsial-iqtisodiy ehtiyojlar:mohiyati,turlari,omillari,rivojlanishi.

Mundarija:
Kirish .
1-bob.Ehtiyojlar iqtisodiy kategoriya sifatida.
1.1 Ehtiyojlar mohiyati,turlari va tasniflanishi.
1.2 Ehtiyojlarni qondirish vositalari va usullari.
1.3 Ehtiyojlarning yuksalishi va jihatlari
2-bob. Ehtiyojlarni qondirishning amaliy jihatlari.
2.1 Aholi daromadlarining o’zgarishi-ehtiyojlarni qondirish vositasi sifatida.
2.2 Iste’mol va jamg’arma xususiyatlari.
2.3 O’zbekistonda aholi ehtiyojlarini qondirish borasida amalga oshirilgan faoliyat tavsifi.
Xulosa.
Tayanch iboralar.
Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati.
Ilovalar.

Ehtiyoj - bu odamning o'ziga xos "psixologik holati", uni "norozilik", hayotning ichki va tashqi sharoitlari o'rtasidagi tafovut. Shuning uchun, ehtiyoj paydo bo'lgan nomuvofiqlikni bartaraf etishga qaratilgan faoliyatni rag'batlantiradi.

Iqtisodiyot nazariyasi fanini o`rganishni aynan sotsial-iqtisodiy ehtiyojlardan boshlashimiz bejiz emas. Chunki inson yashar ekan, uning ehtiyojlari mavjud. Ehtiyojlar ob`ektiv. Insonning butun umri ana shu ehtiyojlarni qondirishga qaratilgan. Ehtiyojlarni o`rganishni ularning tarkibidan boshlaymiz. Ehtiyojlarning cheksizligi, ularni qondirish uchun zarur bo`lgan ne`matlarning cheklanganligi, sababi ana shu ne`matlarni ishlab chiqarish uchun zarur bo`lgan resurslarni cheklanganligi muammolarini ko`rib chiqamiz. Ehtiyojlar — organizm, inson shaxsi, ijtimoiy guruh, umuman jamiyatning hayot faoliyatini saqlab turish uchun zarur boʻlgan narsalarga talab, muhtojlik. Nazariy va amaliy iqtisodiyotning fundamental kategoriyalaridan biri. Ehtiyojlar subʼyekt bilan uning faoliyati oʻrtasidagi bogʻlanishlarni ifoda etadi va maqsadlar, mayllar, intilishlarda va pirovardida hattiharakatlar, feʼlatvorda yuzaga chiqadi. Faoliyat sohasiga qarab mehnatga, bilimga, muloqotlarga; obʼyektiga qarab moddiy, maʼnaviy; subʼyektiga koʻra yakka (shaxsiy), guruhiy, jamoaviy, ijtimoiy ehtiyojlar boʻlishi mumkin. Ehtiyojlarning umumiy qonuniyati — ularning umuman bevosita inson faoliyatiga, xususan, ijtimoiy ishlab chiqarish ga bogʻliq boʻlishidir. Ayni payda faollikka undovchi kuch boʻlgan ehtiyojlar oʻz navbatida, hayot sharoitlariga tanlama taʼsir koʻrsatadi, ularning oʻziga xos tomonlarini belgilaydi, u yoki bu faoliyat usullarini va ehtiyojlarni qondiradigan predmetlar ishlab chiqarishni ragʻbatlantiradi. Masalan, bir vaqtlar kishilarda avtomobilga paydo boʻlgan ehtiyojlar ularni yaratish yoʻlida izlanishlarning boshlanishiga sabab boʻldi, butun bir sanoat tarmogʻining paydo boʻlishiga olib keldi. Insonning yashashi va kamol topishi, jamiyatning ri­voj­lanishi uchun kerak bo‘lgan hayotiy vositalar va iqtisodiy resurslarga zaruriyat «ehtiyoj» deb ataladi.Jamiyat ehtiyojlari kishilar, ya’ni ja­miyat a’zolari, korxonalar va davlat ehti­yojlarining birligidan iborat. Ehtiyojlarning bu barcha turlari uchun umumiy bo‘lgan xususiyat – ular cheksiz va chegarasizdir. Jamiyat ehtiyojlarida kishi­larningehtiyoj­lari asosiy va belgilovchi rol o‘ynaydi. Кishilarning barcha hayotiy ehtiyojlari (iq­ti­sodiy, ijti­moiy, madaniy, ma’naviy, siyo­siy ehti­yojlar) orasida ijtimoiy-iqti­sodiy ehtiyojlar alohida o‘rin tutadi. Bu ehtiyojlar kishi­larning yashashi, mehnat qilishi va hayot kechirishi uchun zarur bo‘lgan moddiy ne’matlardan hamda xizmatlardan iborat bo‘ladi. Aholi daromadlarining o’zgarishi-ehtiyojlarni qondirish vositasi sifatida.
Aholi daromadlari – barcha aholiga tegishli pul va natural (mahsulot shaklida) tushumlar hamda koʻrsatilgan bepul xizmatlar summasi; aholining milliy daromaddagi hissasi. Aholining jami turdagi daromadlari manbai – ish haqi, pensiya, stipendiya, nafaqalar, mu-kofot, foyda, dividend, zayom va lotereya yutugʻi, bank toʻlagan foiz puli, koʻchmas mulkdan kelgan renta toʻlovi va ija-ra puli, sugʻurta qoplamalari va boshqalardan iborat. Milliy iqtisodiyotning yaratishdan hosil bo’lgan milliy daromad iste’mol va jamg’arish maqsadlarida ishlatiladi. Iste’mol jamiyat iqtisodiy ehtiyojlarini qondirish jarayonida ishlab chiqarilgan tovar va xizmatlaran foydalanishni bildiradi. Bunda unumli va shaxsiy iste’mol farqlanadi. Unumli iste‘mol bevosita ishlab chiqarish jarayoniga tegishli bo’lib, ishlab chiqarish vositalari va inson ishchi kuchining iste‘mol qilinishini, ya‘ni ulardan ishlab chiqarish maqsadida foydalanish jarayonining anglatadi.
Kambag’allikka barxam berish uchun mamlakatimizda kechiktirib bo’lmaydigan masalalar sirasiga nimalarni kiritish mumkin. Birinchidan, mamlakatimizda kambag’allikni qisqartirish bo’yicha aniq tashkiliy, iqtisodiy, xuquqiy mexanizmlarini ishlab chiqish, xorijiy tajribani inobatga olgan xolda kambag’allik darajasini aniqlash mezonlari va baxolash uslubiyatini joriy qilish, ijtimoiy taʼminotning minimal standartlari va meʼyoriy asoslarini ishlab chiqish va amaliyotda keng foydalanishni yo’lga qo’yish. Ikkinchidan, xar bir maxalla kesimida maxalla va oilani qo’llab-quvvatlash vazirligi tomonidan fuqarolarining yashash sharoitlari va ijtimoiy axvoli o’rganilib, yashash minimumi va minimal isteʼmol savatini xisoblash metodini ishlab chiqish xamda axoli daromadlari tabaqalashuvini o’rganish bo’yicha tizimli ishlarni olib borish xamda ularning davlat maqsadli dasturlari bilan o’zaro muvofiqligini taʼminlash. Uchinchidan, aniqlangan ijtimoiy axvoli tang axoli qatlamlarining ro’yxatini shakllantirish va ularninng xar birida kanday imkoniyatlar mavjudligini o’rganilishi va shunga asoslangan xolda kambag’allikni tugatishning aniq manzilli yo’nalishlarini ishlab chiqish lozim bo’ladi. To’rtinchidan, mamlakatimizda mexnat bozori va uning tarkibini sifat jixatdan rivojlantirish, ishchi kuchi migratsiyasi jarayonlarini taxlil qilish, takomillashtirish xamda mexnat resurslarini taqsimlash borasida o’zaro muvofiqlikdagi ishlarni olib borish barobarida axolining o’zini o’zi band qilish printsipini joriy qilish evaziga bandlik muammosini xal qilishga kirishish. Beshinchidan, mamlakatimiz miqyosida va uning barcha xududlarida, ularning uziga xos xususiyatlaridan kelib chiqib, isteʼmol savatchasi va tirikchilik uchun zarur bulgan eng kam miqdorlardagi daromadlar darajasini ishlab chiqish va joriy qilinishini tezlashtirish xam maqsadga muvofiq