Chorva, parranda va baliq mahsulotlarini yetishtirish, qayta ishlash

Q o ‘y va echkilarni go‘shtga boqish
Qo‘y va echkilar asosan yaylovda yayratib boqish asosida bo‘rdoqiga boqiladi. Bundan asosiy maqsad sermoy qo‘y va echki go‘shti yetishtirish hisoblanadi. Bo‘rdoqiga semirtirish uchun asosan so‘yishga reja- lashtirilgan qo‘y va echkilar belgilanadi. Bo'rdoqiga boqish samaradorligi hayvonlaming yoshi, zoti, jinsiga bogiiq boiadi. Binobarin, poda tashkil etishda hayvonlaming barcha ko‘rsatgichi (yoshi, zoti, jinsi, oriq-semizligi va h.k.) Jihatidan bir xil yoki o'xshash boiishi maqsadga muvofiqdir. Yaylovdagi yashil o‘simliklar serobligi, hamda hayvonlarga mineral tuz va vitaminlar qo‘shib berish bo‘rdoqiga boqilayotgan qo‘y va echkilaming tez semirish imkonini beradi. Yaylovda boqilayotgan hayvonlar sutkasiga uch marta sug‘oriladi.
Qo‘y va echkilami yaylovda yayratib bo‘rdoqiga boqish muddati 3 oy etib belgilangan. Bu davrda har bir qo‘y yoki echki o‘z vaznini o‘rtacha 30 foizga oshiradi. Yaylovda go‘shtga semirtirish ishlari asosan
33



Qozog‘iston va Markaziy Osiyo respublikalarida qo‘l- lanadi. Yaylovda bo‘rdoqiga boqish uchun eng yaxshi vaqt bahor oylari hisoblanadi. Bu davrda barcha hayvonlar to‘la uzluksiz ko‘kat bilan ta’minlanishi talab etiladi.


M ollarning semizlik darajasini aniqiash
Mollami semirtirish jarayonida moy to‘qimalari hayvon tanasining ayrim qismlarida yig'ila boshlaydi. Dastlab dumining tanaga birikkan yerida, so‘ng dumg‘aza qismida, so‘nggi ikki qobirg‘asida, oyog‘i- ning yuqori qismida, hamda ko‘krak va yelka qismida moy to‘plami yig'iladi. Hayvonning semirish darajasiga ko‘ra uning tanasidagi moy to‘qimasi ko‘paya boradi. Shuningdek, teri ostida ham moy qatlami qalinlashadi. Mollaming semizlik darajasi ulaming tashqi qiyofasiga qarab, ko‘z bilan chamalash va qo‘l bilan ayrim qismlarini ushlab ko‘rish yo‘li bilan aniqlaniladi. Hayvonning ko‘kragiga, yelka qismi, qomiga, kuragi va son qismiga alohida e'tibor beriladi.
Qo‘y va echkilaming semizlik darajasini aniqlashda asosiy e'tibor yelka muskulaturasiga, dumg‘aza qismi va qobirg‘alariga, dumbali qo‘ylaming dumbasining vazniga va shakliga qaratiladi. Hayvonlar chamalab ko‘rilgach, go‘shtdorligi jihatidan talab darajasida bo'lsa, ular gumhlab kushxona yoki go‘sht kombinatiga jo ‘natiladi.
Davlat standarti (GOST 5110-55) talabiga ko‘ra, qoramollar yoshi va jinsiga ko‘ra 4 ta gumhga boTi- nadi. 1. Ho‘kiz va sigirlar. 2. Buqalar. 3. Yoshi 3 oydan
3 yoshgacha boTgan novvoslar. 4. 14 Kunlikdan 3 oy- gacha boTgan buzoqlar.
Semizlik darajasiga ko'ra mollar 3 ta kategoriyaga boTinadi. 1. Yuqori. 2. 0 ‘rta. 3. 0 ‘rtadan past. Yosh novvoslar va buzoqlar I va II kategoriyaga boTinadi.
34



Qo‘y va echkilar ham semizligiga ko‘ra yuqori, o‘rta va o‘rtadan past kategoriyaga boiinadi. Ulaming semizligini aniqlash davlat standarti (GOST 5111-55) talablari asosida amalga oshiriladi. Dumbali qo‘ylaming dumbasini kattaligi ulaming semizlik darajasidan dalolat beradi. Oriq qo‘ylaming dumbasi hech qachon katta hajmga ega boimaydi.
Echkilaming semizligini aniqlashda ham ulaming muskulaturasi jadal rivojlanganligiga alohida e'tibor beriladi. Oriq echkilaming suyaklari bo‘rtib chiqqan va muskullari rivojlanmagan boiadi.