Dehqonchilik tizimi. Reja

Dehqonchilikning ekstensiv yoki utuvchi sistemasi.
Feodalizm davrida sonining usishi va ijtimoiy munosabatlarining uzgarishi xaydaladigan yerlar maydonining kuprok bulishini takozo etdi. Bu davrda yerlarni partovga tashlab kuyish bir yilga kiskardi. Yerlarga ishlov berib, begona о‘tlarga Karshi kurashish zaruriyati tugiladi. Anna shu yil mobaynida begona о‘tlarga Karshi kurashilib, dexkonchilikning shudgorlash sistemasi yuzaga keldi.
Dastlab bu usul ikki dalali, keyin uch dalaliga aylantiriladi. Bu sistemani tuprok unumdorligini oshirishdagi dastlabki urinish desa buladi. Chunki, bu sistemada ekinlarni navbatlab ekish sistemasi, yerni ishlash va ugitlash mavjud edi.
Dexkonchilikning partov yer sistemasining shudgorlash sistemasi Bilan almashinishi kishlok xujaligida kata siljish buldi. Chunki, bu sistemada almashlab ekishning soda sistemasi kullanildi. Mexnat unumdorligi oshdi va kuzgi galla yetishtirish kupaydi.


Dehqonchilikning ko’p dalali o’t almashlab ekish sistemasi.
Ushbu usul Uzbekistonda deyarli kullanilsa, u chorvachiligi rivojlangan va yogin-sochin kup bulgan yerlarda kullanilgan.
Bunda yerlarning yarmi yoki undan xam kuprogi oldin tabiiy, keyinchalik esa kup yillik о‘tlar Bilan band buladi. Dexkonchilikning shudgor va kup dalali ut almashlab ekish sistemasi jadalliligiga kura primetiv kupchilik kismi xaydalanib, ekinzorlarga aylantiriladi. Ammo yerlarning bir kismi toza shudgorlar Bilan band buladi. Ekinlar orasida galla ekinlari va yem-xashak о‘tlari ustunlik kilgan, ammo maxsuldor yem-xashak о‘tlari ustunlik kilgan, ammo maxsuldor yem-xashak va texenika ekinlari bulmagan yoki bulsada, ularga kichik maydonlar ajratilgan.
Bu sistemada tuprgok unumdorligi tabiiy faktorlar ta’sirida saklangan va ma’lum mikdorda ekish, shudgorga ishlov berish, ishlab chikarish omillari va boshkalar orkali insonlar xam boshkargan.


Dehqonchilikning yaxshilangan g’allachilik sistemasi.
Dexkonchilikni bu sistemasi 8 asrning ikkinchi yarmida Rossiyada boshlangan. Bunday almashlab ekishda xaydaladigan yerning 50-70% don ekinlari uchun, 15-20% kator oralari ishlanadigan, dukkakli don 15-20% toza shudgor uchun ajratiladi. Bizning sharoitimizda yaxshilangan gallachilik sistemasiga xar xil formalarda siderat sistemasining xam kiritish umkin.