Dizel yonilg’isining yonishi, setan soni. Reja: Dizel yonilg’ilarining xossalari, dizel yonilg’ilari sifatiga bo’lgan zamonaviy va perspektiv talablar

---

Dizel yonilg’isining yonishi, setan soni.
Reja: 
1. Dizel yonilg’ilarining xossalari, dizel yonilg’ilari sifatiga 
bo’lgan zamonaviy va perspektiv talablar.
2. Dizel yonilg’ilarining sifat ko’rsatkichlari. 
3.
 Dizel yonilg’isining ŝetan soni va uni aniqlash. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

Dizel 
dvigatellari 
ish 
protsessi 
karbyurator 
dvigatellarnikidan keskin farq qiladi, chunki ularda yonilg’i 
havo bilan bevosita yonish kamerasida aralashadi. 
Dizel dvigatellari-quvvati, porshenni xarakat tezligi, 
tirsakli vallar aylanish tezligi, aralashma hosil bo’lish sharoitiga 
qarab har xil konstruktsiyali bo’ladi. 
Tezyurar dizellar siqish darajasi yuqori 

q16

20. Ularda 
ŝilindrdagi 3,0

5,0 MPa ga siqilgan va siqilish hisobiga 600-
800
0
S gacha isigan havoga, yuqori bosim nasosi ostida 
ishlaydigan forsunka orqali yonilg’i portsiyasi purkalanadi. 
Ŝilindrning yonish kamerasida yonilg’i issiq havo bilan 
aralashadi. Qisqa vaqt ichida (tirsakli val 20-25
0
S burilguncha) 
0,001-0,004 sekundda aralashma hosil bo’lib o’z-o’zidan 
alangalanadi. Shunday kilib, dizel dvigatellarida qisqa vaqt 
ichida yonilg’i yonish kamerasiga to’zitilib purkalishi, issiq 
havo bilan aralashishi, bug’lanishi, oksidlanishi va yonishi 
kerak. 
Dvigatellar ishonchli va tejamli ishlashi uchun yonilg’i 
to’g’ri tanlanishi, yonilg’i purkalishini ilgarilatish burchagi 
optimal bo’lishi, yonganda to’liq va batomom yonishi kerak. 
Dizel dvigateli avtomobillar xalq xo’jaligining turli 
soxilarida keng qo’llanilmoqda va xozir ko’p miqdorda ishlab 
chiqarilyapti. Dizellar karbyuratorli dvigatellarga nisbatan qator 

---

afzalliklarga èga bo’lgani, ya’ni tejamliroq, og’irroq, demak 
arzonroq yonilg’ida ishlashi, yong’in chiqish xavfi kamligi, 
(qabul qiluvchanligi yuqoriroq) ishonchli va uzoqroq ishlashi 
tufayli keng tarqalgan. 
Dizel yonilg’ilari nisbatan qovushqoq qiyin bug’lanadigan 
yonuvchan suyuqlikdir. Ularning tarkibida massasi bo’yicha 
taxminan 87% uglerod, 15% vodorod, 0,5%gacha oltingugurt, 
juda oz miqdorda kislorod va azot bor. Dizel yonilqisining 
zichligi 0,78-0,86g/sm
3
, yonganda chiqadigan issiqligi o’rtacha 
42,5 MJ/kg. Dizel yonilg’isi benzin bilan ishlaydigan dvigatelli 
avtomobillarga 
qaraganda 
25-30% 
tejamli. 
Dizel 
dvigatellaridaga yonilg’i yonganda chiqqan issiqlik katta bo’lib, 
avtomobillarga 600 km va undan ortiq zapas yo’l yurishga 
imkon beradi. 
Belgilangan quvvat va tejamkorlik ko’rsatkichlarida 
hamda ishlatilgan gazlarni tutun kam chiqarib dvigatelning 
ishonchli va uzoq muddat ishlashini ta’minlash uchun dizel 
yonilg’isining sifati davlat standartlari talablariga javob berishi 
lozim. 
Dizel yonilg’ilari uchun èkspluatatsion talablar. 
Dizel dvigatellarida yonilg’i to’la va sifatli yonishi uchun 
ular quyidagi èkspluatatsion talablariga javob berishi kerak: 

---

1. Yuqori bosim nasosi uzluksiz va puxta ishlashi uchun 
yonilg’i yaxshi so’rilishi va haydalishi (buning uchun yonilg’i 
optimal qovushqoqlikka, zarur past harorat xossalariga èga 
bo’lishi) lozim. 
2. Mayin to’ziydigan va yaxshi aralashma hosil qiladigan 
bo’lishi (buning uchun fraktsion tarkibi va qovushqoqligi 
optimal darajada bo’lishi) zarur. 
3. Dvigatel oson yurg’izib yuborishi va "yumshoq"
ishlashi uchun tutun hosil qilmasdan batamom yonishi kerak 
(bu yonilgining oktan soni, qovushqoqligi va fraktsion tarkibiga 
bog’liq), barkaror yonishi, hamda yonganda mumkin qadar ko’p 
issiqlik chiqarishi zarur. 
4. Klapanlarda, porshenlarda va porshen xalqalarida ko’p 
qurum hosil bo’lmasligi, ninalar osilib qolmasligi hamda 
forsunkalarning to’zitkichlari kokslanmasligi lozim (bular èsa 
yonilg’ining kimyoviy hamda fraktsion tarkibiga, tozalash usuli 
va darajasiga bog’liq). 
5. Rezervuarlarni, yonilg’i berish tizimini va dvigatel
detallari 
korroziyalamasligi 
kerak 
(bular 
oltingugurtli 
birikmalar, organik hamda mineral kislotalar, suv miqdoriga 
bog’liq): 

---

6. Uzoq muddat saqlanganda xossalarini o’zgartirmasligi 
zarur. 
Èkspluatatsion sifatini bildiruvchi fizik va kimyoviy 
xossalari.