Ёғ-мой маҳсулотлари сифат кўрсаткичлари ва уларнинг метрологик таъминоти

Integrirlangan menejment tizimini joriy etish ishlari bosqichi yil davomida bajarilishi ketma-ketligi

Ishlar tartibi /oylar	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

2.5. Integrallashgan menejmenti tizimini ishlab chiqishda funksional modellashtirishni qo‘llash

Firma, korxona, ishlab chiqarish va boshqa maishiy-sanoat sub’ektlarining texnik-ishlab chiqarish va tashkiliy-iqtisodiy sistemalarini muntazam ravishda murakkablashib borishi va funksiyalashtirishni takomillashtirish va samaradorlikni oshirish maqsadida, ularni tahlil qilish zarurati bunday sistemalarning tahlilini va izohlashning maxsus vositalarini qo‘llash zaruratini yuzaga kelmoqda. Bu muammo, integrallashgan kompyuterlashgan ishlab chiqarish va avtomatlashtirilgan korxonalar paydo bo‘lishi bilan ayniqsa dolzarb tus oldi.
Boshqaruv hujjatida bayon etilayotgan IDEF0 metodologiyasining xususiyatlari va qo‘llanish uslubiyatlari 70-chi yillarning boshlarida Duglas T. Ross tomonidan ishlab chiqilgan va SADT (Structured Analysis & Design Technique – strukturaviy tahlil va loyihalash usuli) deb nom olgan. Bu yo‘nalishning asosini va bundan kelib chiqib, IDEF0 metodologiyasi, sistemaning bayoni (modellashtirilishi) ning grafik tili tashkil etadi, uning xususiyatlari quyidagicha:
Bu til modellashtirilayotgan ob’ektlarning aniq va uzil-kesil bayonini va ushbu bayondan foydalanishning hamda uni sharxlashning qulayliklarini ta’minlaydi.
Bu til sistema tahlilchilarining, ishlab chiqaruvchilarining va ob’ekt (firma, korxona)ni o‘rganayotgan xodimlarining bir-birlarini tushunishlarini va o‘zaro aloqalarini osonlashtiradi, ya’ni bir loyiha ustida ishlayotgan, baxslashish, taqrizlash, tanqid qilish va natijalarni tasdiqlash jarayonida ishtirok etayotgan, ko‘p sonli mutaxassislarning va ishchi guruhlarning “axborot aloqalari” vositasi bo‘lib xizmat qiladi.
Tilning sanab o‘tilgan xususiyatlari IDEF0 metodologiyasini AQSHning aytib o‘tilgan federal standartlarida o‘z o‘rniga ega bo‘lgan, texnik-ishlab chiqarish, va tashkiliy-iqtsodiy sistemalarni sintez qilishning asosiy vositasi sifatida tanlanishini avvaldan belgilab berdi.
IDEF0 metodologiyasi quyidagi konseptual yo‘riqnomalarga asoslanadi.
2.1 Model – Sistemaning va uning komponentlarini o‘zida ifoda etadigan sun’iy ob’ekt [ 3 ] ga muvofiq.
Agar M A ga tegishli bo‘lgan savollarga javob bera olsa, M A ni modellashtiradi.
Bu erda M – model, A – Modellashtirilayotgan ob’ekt (original). Modelni rekonstruksiya (reinjenering) haqida tushunchaga ega bo‘lish, echimlar qabul qilish yoki uni tahlil qilish, mavjud modelni boshqasiga almashtirish, yoki yangi sistemani loyihalash uchun ishlab chiqiladi. Sistema qandaydir foydali ishni bajarayotgan, bir-biriga o‘zaro bog‘liq va o‘zaro ta’sirlashuvchi qismlarning majmuasidir. Insonlarni, ma’lumotlarni, programmalashgan ta’minotni, uskunalarni, mahsulotni, xomashyoni va energiyani (energya tashuvchilar)ni o‘z ichiga olgan turli mavjudotlarning istalgan kombinatsiyalari, sistemaning qismlari (elementlari) bo‘lishi mumkin. Model, sistemada nima sodir bo‘layotganligini, uni qanday boshqarilishini, u qanday mavjudliklarni o‘zgartirilishini bayon qiladi.
2.2 Blokli modellashtirish va uning grafik ifodalanishi.
IDEF metodologiyasining asosiy konseptual prinsipi – o‘rganilayotgan har qanday sistemani unda sodir bo‘layotgan jarayonlar, operatsiyalar, harakatlarni ifodalaydigan o‘zaro ta’sirlashuvchi va o‘zaro bog‘liq bloklarning to‘plami ko‘rinishida tasavvur qilishdir. IDEF0 da, sistemada va uning elementlarida sodir bo‘layotgan barcha narsalarni funksiyalar deb atash qabul qilingan. Har bir funksiyaga tegishli blok qo‘yiladi. Sistemani tahlil qilishda va loyihalashda IDEF0 –diagrammda, asosiy hujjatida blok to‘g‘ri burchak ko‘rinishida bo‘ladi. Blok boshqa bloklar bilan yoki modellashtirilayotgan sistemasiga nisbatan tashqi muhitiga o‘zaro ta’sirlashish vositasi, interfeyslar, blokka kiruvchi va undan chiquvchi strelkalar ko‘rinishida ifodalanadi. Kirish strelkalari, blok ifodalayotgan funksiya amalga oshirilishi uchun bir vaqtning o‘zida qanday sharoitlar mavjud bo‘lishi kerakligini ko‘rsatadi.
2.3 Tushunarlilik va aniqlik. Sistemani ifodalayotgan hujjatlar aniq va tushunarli bo‘lishi kerak. An’anaviy tekstlar shaklida bayon etilgan ko‘p so‘zli xarakteristikalar qoniqarli bo‘la olmaydi. Grafik til, sistemaning barcha elementlarini va ular orasidagi barcha munosabatlar va aloqalarni tushunarli ravishda, uzil-kesil va aniq ko‘rsatish, xatto, ortiqcha yoki o‘rnini bosadigan aloqalarni va x.k.larni aniqlash imkonini beradi.
2.4 Ma’lumotni uzatish. IDEF0 vositalari, ma’lumotni, modelni ishlab chiqayotgan bitta ishtirokchidan (alohida ishlab chiquvchidan yoki ishchi guruhdan) boshqasiga uzatishni osonlashtiradi. Bunday vositalar sirasiga quyidagilar kiradi:
Bloklarning oddiy grafikasiga va strelkalarga asoslangan, o‘qiladigan va tushuniladigan diagrammalar;
Bloklar va strelkalarni tabiiy tilda izohlash uchun belgilashlar, shuningdek, diagrammaning elementlarini aniqlashtirish uchun glossariy va yo‘naltiruvchi tekstlar;
Asosiy funksiyalari yuqorigi sathda ifodalanadigan, undan so‘ng ularni detallashtirish va aniqlashtirish sodir bo‘ladigan ierarxik prinsip bo‘yicha quriladigan diagrammalarning ketma-ket kompozitsiyasizlantirilishi;
Modelni va unga kiruvchi detallarning yalpi sharxlanishini ta’minlaydigan diagramma va bloklar ierarxiyalarining qadimgi ko‘rinishdagi sxemalari.
2.5 Qat’iylik va rasmiylik. IDEF0 modellarini ishlab chiqish, murakkab ko‘p sathli modellarning bir xilligiga, aniqligiga va yaxlitligiga ko‘ra metodologiyaning afzalliklarini ta’minlovchi bir qator qat’iy rasmiylashtirilgan qoidalarga rioya qilinishini talab etadi. Bu qonunlar quyida bayon etiladi. Bu erda ulardan asosiylari ko‘rsatiladi: modelni ishlab chiqishning va to‘g‘rilashning barcha bosqichlari va pog‘onalari, modelni ekspluatatsiya qilish vaqtida uning to‘liq emasligi yoki hujjatlarning to‘g‘ri emasligi bilan bog‘liq muammolar yuzaga kelmasligi uchun, qat’iy ravishda hujjatlar orqali rasmiylashtirilishi zarur.