Elektrik yuritma to’Ғrisida umumiy tushunchalar va uning rivojlanish tarixi

ELEKTR MOTORLARINING QUVVAT KOEFFITSENTLARI
Ishlab chiqarish korxonalarida juda keng tarqalgan asinxron motorlari va shu kabi elektromagnit chulg’amlariga ega bo’lgan qator elektr iste’molchilarida o’zgaruvchan magnig maydonini hosil qilish uchun reaktiv quvvat talab qilinadi. Reaktiv quvvat hech qanday foydali ishga sarflanmay, isgemolchi zanjiri, elektr tarmog’i, transformator, generator va o’zgartgichlarni reaktiv tok bilan yuklab, ularning aktiv (foydali ishga sarflanadigan) tok o’tkazish qobiliyatini kamaytiradi. Reaktiv quvvat cos deb ataluvchi quvvat koeffitsienti bilan xarakterlanadi. Bu koeffitsientning qiymati quyidagicha aniqlanadi:

bunda P — aktiv quvvat, vt;
U — fazalararo (liniya) kuchlanishi, v
I —liniya toki, a S — to’la quvvat, va.
Tok manbaidan talab qilinadigan reaktiv quvvat qiymatini kamaytirish bilan quvvat koeffitsientni yuqori qiymatga ega qilish mumkin. Quvvat koeffitsienti qiymati ahamiyatini eng ko’p tarqalgan iste’molchilardan bo’lgan asinxron motor uchun transformator tanlash misolida ko’rsatish mumkin.
Quvvat koeffitsientining kamayish sabablari
Buni ham asinxron motor misolida ko’rsatish mumkii. Motorni ishlatishda magnit maydoni hosil qilish uchun unga beriladigan tokning bir qismi reaktiv (magnitlantirish toki), qolgan qismi aktiv tokdan iborat bo’ladi. Nagruzkaning salt ish rejimidan nominal qiymatgacha o’zgarishida r burchagining o’zgarishi ko’rsatilgan.Motorga berilayotgan kuchlanish qiymatini o’zgarmas, ya’ni U = const deb qabul qilinsa, u holda Ф va I_м lar ham o’zgarmas bo’ladi. Ma’lumki, nagruzka o’zgarishi bilan tokning faqat aktiv qismi o’zgaradi. Buning natijasida qatordagi nagruzka toki bilan kuchlanish vektorlari orasidagi burchak farqi ning qiymati ham o’zgaradi, ya’ni nagruzkani ko’payishi bilan burchagi kamayadi va aksincha. Demak, yuqori cos ga ega bo’lish uchun motorni mumkin qadar to’la nagruzka bilan ishlatish tavsiya qilinadi.