Elekтromagniт induksiya

Mavzu: Elekтromagniт induksiya. Moddalarning magnitlanishi.

• 3-ma`ruza

Тayanch so`z va iboralar:

• Berk kontur, magnit oqimi, Lens qoidasi, induksion tok, elektr yurituvchi kuch, induktivlik, o`zinduksiya, elektr maydon, magnit maydon, induksiya

1. Elektromagnit induksiya hodisasi.

• 1. Elektromagnit induksiya hodisasi.
• 2. Elektromagnit induksiyaning asosiy qonuni.
• 3. O`zinduksiya va O`zaroinduksiya hodisalari.
• 4. Magnit maydon energiyasi.
• 5. Moddalarning magnitlanishi. Magnetiklar turlari. (Diamagnetik, Paramagnetik va Ferromagnetiklar)

• Reja.

1.Elektromagnit induksiya hodisasi.

• 1831 yilda ingliz fizigi M. Faradey magnit maydon yordamida elektr toki vujudga kelishini tajribalar yordamida aniqladi. Bu hodisaga elektrmagnit induksiya hodisasi, vujudga kelgan tokka esa induksion tok deyiladi.

• MAYKL FARADEY

Berk kontur bilan chegaralangan yuzani kesib o`qtuvchi magnit oqimning o`zgarishi natijasida konturda induksion tok vujudga keladi. Bu tokning qiymati oqim Ф ning o`zgarish tezligi dФ/dt ga bog`liq.

• Berk kontur bilan chegaralangan yuzani kesib o`qtuvchi magnit oqimning o`zgarishi natijasida konturda induksion tok vujudga keladi. Bu tokning qiymati oqim Ф ning o`zgarish tezligi dФ/dt ga bog`liq.

Induksion tok yo`nalishining magnit oqimini o`zgarishiga bog`liligini rus fizigi Lens tekshirdi

• Lens qoidasi : Induksion tok shunday yo`nalgan bo`ladiki, uning xususiy magnit oqimi bu tokni vujudga keltirayotgan (induksiyalovchi) magnit oqimining o`zgarishiga to`sqinlik qiladi.

• Г

• Iind

• Ф

• Фind

• I

• Lents qoidasi

• Faradey qonuni (1831 y.)

• Faradey qonuni: konturdagi elektromagnit induktsiya EYuKuchi shu kontur bilan chegaralangan yuzadan o’tuvchi magnit oqimining o’zgarish tezligiga son qiymat bo’yicha teng va ishora bo’yicha qarama-qarshi.

• Induktsion tokning mavjudligi zanjirda elektr yurituvchi kuch mavjudligini ko’rsatadi va u elektromagnit induktsiyaning elektr yurituvchi kuchi deb ataladi.

• 2.Elektromagnit induksiyani asosiy qonuni.

• Magnit induktsiya oqimi o’zgarishining birligi SI tizimda veber hisoblanadi:
• 1Vb = Tl∙m2.
• Induktsiya oqimining o’zgarish tezligi 1Vb/s bo’lganida konturda 1V EYuK induktsiyalanadi.

• Qo’zg’almas o’tkazgichlarda induktsiya EYuK

• O’zgaruvchi magnit maydoni o’z atrofida uyurmali elektrmaydonini uyg’otadi, bu esa o’tkazgichda induktsion tokning paydo bo’lishiga sabab bo’ladi.

• Uyurmali elektr maydonining kuch chiziqlari uzluk-sizdir. Bunday maydon otkazgichdagi elektronlarni yopiq chiziqlar bo’ylab harakatlanishga sabab bo’ladi va EYuK paydo bo’lishiga olib keladi, uyurmali elektr maydoni kuchlari tashqi kuch hisoblanadi.

• Uyurmali maydon kuchlanganligi vektorining qo’zg’almas L o’tkazgich konturi bo’ylab tsirkulyatsiyasi elektromagnit induktsiya EYuK ga teng:

• Ramkaning magnit maydonida aylanishi

• Ramkaning bir jinsli maydonda tekis aylanishida, ramkada garmonik qonun bo’yicha o’zgaruvchi EYuK paydo bo’ladi.

• Maydon bir jinsli, aylanish – tekis

• S yuzali ramkadan o’tuvchi magnit oqimi istalgan vaqt momentida quyidagiga teng
• Bu erda — t vaqt momentida ramkaning burilish burchagi.
• Induktsiya EYuK
• Induktsiya EYuK ning maksimal qiymati

• O’zgaruvchi tok generatori

• Generator – u yoki bu turdagi energiyani elektr energiyaga o’zgartiruvchi qurilma.

• Induktsion generatorning ishlashi elektromagnit induktsiya hodisasiga asoslanadi.
• Bir jinsli magnit maydonda ramkaning aylanishida hosil boladigan induktsiya EYuK
• O’zgaruvchi tok zanjiridagi kuchlanish shu qonunga asosan o’zgaradi:
• yoki
• O’zgaruvchi tok kuchining oniy qiymati:

• O’zgaruvchi tok generatorining tuzilishi

• Magnit maydoni tok induktsiyalanayotgan chulg’amga nisbatan aylanadi

• Korpus
• Chulg’am
• Elektromagnit
• Aylanib turuvchi kontaktlar

• Tok induktsiyalanayotgan chulg’am magnit maydoniga nisbatan aylanadi

• Chastotasi 50 Gts o’zgaruvchi tokni olish uchun ramka bir jinsli magnit maydonida sekundiga 50 ayl, minutiga 3000 ayl. sodir etishi kerak. Huddi shunday aylanish chastotasi ikki qutbli doimiy magnit yoki ikki qutbli elektromagnit holatida ham talab qilinadi. Agar elektromagnit rotor sifatida bir necha juft qutbli elektromagnitdan foydalanilsa, aylanish tezligini pasaytirish mumkin.

• O’zgaruvchi tokning gidrogeneratori