Электрон имзо

Калитлар билан бошқариш


Ахборотлар тизимига мос келувчи криптографик системани яратиш билан бир қаторда шу системада калитлар билан бошқариш масаласини оптимал (қулай ва ишончли) ҳал этиш муҳим ўрин тутади. Чунки танланган криптосистема қанчалик мураккаб ва ишончли бўлмасин, бари-бир ундан амалда фойдаланиш жараёнлари калитлар билан боғлиқдир. Агарда маълумотларнинг махфий алмашинуви оз сондаги фойдаланувчилар доирасида бўлса, калитлар алмашинуви жараёнида ноқулайликлар туғилмайди. Аммо ахборотлар тизимида маълумотларнинг махфий алмашинуви юзлаб, минглаб ва хатто миллионлаб фойдаланувчилар доираси­да бўлса (мисол учун модем ва ИНТЕРНЕТ алоқа тизимлари орқали банк, савдо-сотиқ, давлат аҳамиятига боғлиқ ҳамда бошқа муҳим соҳалардаги алоқа жараёни фойдаланувчилари доирасида) калитлар билан бошқаришнинг ўзига хос алоҳида муҳим масалалари келиб чиқади.
Калитлар ҳақидаги маълумот деганда ахборотлар тизими криптосистемасида мавжуд бўлган барча калитлар тўплами ва уларнинг муҳофазаси билан боғлиқ маълумотлар тушунилади. Агарда калитлар ҳақидаги маълумотларни етарли даражадаги ишончли муҳофазали бошқаруви таъминланмаса, табиийки, рақиб томонга ахборотлар тизимидаги деярли ихтиёрий маълумотни олиш учун тўла имконият туғилади.
Калитлар билан бошқариш жараёни қуйидаги учта муҳим бўлган:
-барча калитларнинг ўзаро боғлиқ ҳолда, яъни бир бутун ҳолда ишлаши жараёнини таъминлаш (калитлар генерацияси);
-калитлар тўпламининг мақсадли кенгайиб боришини таъминлаш (калитларларнинг тўпланиши);
-калитларларни фойдаланувчилар доирасида тақсимлаш (калитлар­ларнинг тақсимланиши);
жараёнларига аҳамият беришни талаб этади.
Криптографик системаларнинг муҳим масалалари ва ривожи


Катта ҳажмдаги маълумотларни шифрлаш


Катта ҳажмдаги маълумотларни шифрлаш масалалари мультимедия ва юқори даражадаги ўтказиш ҳамда узатиш имкониятларига эга бўлган алоқа тармоқлари воситаларининг вужудга келиши билан боғлиқ.
Ахборотларни муҳофазалаш тўғрисида гап борганда кенг маънодаги бирор алфавитда ёзилган аниқ матн тушинилди. Аммо ҳозирги замонавий ахборот тизимларидаги маълумотлар матн кўринишдаги хусусиятдан фарқли ўлароқ юқори даражада ривожланиб бораётган алоқа технологиларининг маҳсули бўлган:

• 
  факс, тасвир ва сўз алоқа тизимлари;
  
• 
  овозли почта;
  
• 
  тасвирли конференциялар ўтказишда тасвирли (видно) алоқа тизимлари;
  

ва бошқа шу кабиларни ўз ичига олади. Бундан эса криптология ютуқларидан фойдаланиб шу алоқа тизимлари маълумотларини муҳофазалашнинг ўзига хос услубларни ишлаб чиқиш масалаларини ечиш вазифалари келиб чиқади.