|
Qajsi quš baxtli?
Ertak
Qädim ötkän zämāndä, üzāγolkalärdä qalin örmāndi ičidä bir qarγa jäšägänäkän. Ö umridän žüdä mämnün, bäxtli häjāt kečiräjkän. Ӓmmā bir küni köktä viqār minän učip ketäjtgän āqqušti körip, öjläp qāpti: Ö žüdäjäm āppāq qušäkän, šuničün žüdä čirājli. Men esä qap-qarämän. Menimčä, āqquš dünjādägi eŋ baxtli quš bo:sä keräk”.
Ö xajālidä kašf qi:gän baxt häqidä āqquškä bārip äjtipti. Özini baxtsizligidän nālipti. Āqquš üzün böjnini āldiŋä čözip jävāp qi:pti:
– Ummän ā:gändä, gäpiŋ tovri. Nekin mennänäm baxtlirāq quš bār, bu – töti. Ö dünjādägi eŋ baxtli quš hisāplänädi.
Āqqušti tän ā:p gäpirišidän tötini dünjādägi eŋ baxtli quš ekänigä išānči ārtgän qarγa jöldä tötini üčrätipti. Öŋä āqqušti tä’rifini äjtipti. Töti bāšini säräk-säräk qi:gänčä sözgä kiripti:
– Döstim, āqqušti gäpidä jān bār. Säbäbi tāki tāvusti üčrätmägünimčä menäm šündij dirdim. Endi bilsäm, dünjādägi eŋ baxtli quš tāvusäkan. Mänä, qara, mendä fäqätkinä ekki xil räŋ bār. Meni gözalligim šö ekki tusli pätlärimdä.Nekin tāvusdä ālamdä bār bari rängni üčrätäsän. Šöbhäsiz, ö dünjāni eŋ gözäl, eŋ baxtli quši.
Qarγa xulāsälärigä jäkun jäsäš üčün tāvusti qidirip ketipti. Izläj-izläj öni häjvānāt bāγidägi qafästi ičidän tāvipti. Qarγa pičči tāvusti čirājigä mählijā bo:p qā:pti. Öni eŋ baxtli quš ekänigä šöbhäsi qā:mäpi. Eŋ häjrätlänärlisi, pänžärä ärqasidägi köppälä ödämlär öni tāmäšä qiliš üčün böjnini čözip, häjrätini bir-birigä tölqinlänip gäpirišärdi. Qarγa ādämlär tärqa:günčä kütip türdi. Inän ästäginä tāvuskä jäqinläšdi. Öngä bejärgä kelištän maxsadini äjtti. Kämäläkdäj pätlärini jiγi:vāgän tāvus ästä gäp bāšläpti:
– E Qarγavāj! Nähātki, öziŋdi baxtsiz hisāpläsäŋ. Axir sen āzāt qušsän. Xāhlägän žājiŋŋä üčäsän, xāhlägän qušläriŋ minän gäpläšä:läsän. Öz erkiŋ öz qoliŋdä. Men-či? Men mänšu pänjärä ärqasida ādämlärgä pičči quvānčč uläšiš üčün özimdi ne köjlärgä sāliškä mäjbürmän. Šöni ünütmä, döstim Qarγavāj, tütqün jān özini hečäm baxtli his etälmäjdi.
Tāvusti jānidän üzāqläšäjitkän qarγa qanātlärini qatti:-qatti: silkitäjkän “Qajsi quš baxtli?” di:gän savāligä tölä-tökis jävāp tāvipti vä eŋ kättä baxt āzātlik ekänigä činnän iqrār bo:pti.
Matndagi dialektologizmlar:
Minän-bilan,
üzāγolkalärdä- uzoq o`lkalarda,
pičči-ozroq,
nekin-lekin,
tovri-to`g`ri,
mänšu-mana shu,
köppälä-ko`pgina,
šöbhäsi-shubhasi,
inän-keyin esa,
šuničün- shuning uchun.
1.
|
Aytuvchi
|
Adolat momo Begimqulova
|
2.
|
Tug‘ilgan sanasi
|
12-noyabr 1952-yil
|
3.
|
Yoshi
|
68
|
4.
|
Manzili
|
Narpay tumani Yangirabot qishlog‘i
|
Närpäj tärixi
Bizärdi tümänimizdi tärixi özigä xās. Närpäj sözi āldäjläri Nārpāj deb äjtilgän. “Nār”-“tüjä”, “päj”-“qadam” degäni. Šetip tüjäni izi bo:gän. Närpäj kanalini qāzgändä ālingän türpāq xutti tüjäni orkačidäj bo:gan-dä. Eskilär bü ātti šunnän qā:gän degän.
Inän jänä bittä bäšqä mänāsijäm bā: ondä “Nāhripāj” , jäni “Ӓriqti izi” dejilgan.
Rivājättä esä berdän Xizr (a.s) hässäsi minan ötkän, šü hässäsini izidan Närpäj känäli päjdā bo:gani äjtilgän.
Hāzir bü känäldi süvidän bütün tümändägi jerlär süvārilädi. Uni süvi Päxtäčigäjäm jetib bārgän.
Matndagi dialektologizmlar:
Bizärdi-bizlarning,
tümänimizdi-tumanimizning,
āldäjläri-avvallari,
šetip-shunday qilib,
ātti -otni,
šunnän-shundan,
qā:gän-qolgan,
türpāq-tuproq,
tüjäni-tuyani,
xutti-xuddi,
inän- undan keyin,
berdän — bu yerdan,
süvārilädi-sugoriladi,
minan-bilan,
bo:gän-bolgan.
Qüldi qüli
Naql
Bir bāj dävläti minän kerilip, tanixli bir šäjxkä jārdämini täklip qi:pti:
-Sizgä qänčä pul minän āltin keräk bo:sä, mānikäj mennän söräŋ!
-Jӧq,- depti šäjx,- men qülimdi qülidän
närsä sörämijmän.
-Men qäjtip sizdi qülijiz bölämän?!- dep γazabgä minipti bü gäpti ešitkän bāj.
-Naps-meni qülim, sen napsti qülisän,- erän-qärän jävāp beripti šäjx.
Matndagi dialektologizmlar:
Qüldi-qulning,
minän-bilan,
täklip qi:pti-taklif qilibdi,
mānikäj-mana,
qäjtip-qanday qilib,
sizdi-sizning,
qülijiz-qulingiz,
gäpti-gapni,
napsti-nafsning,
erän-qärän-bamaylixotir.
1.
|
Aytuvchi
|
Ahmad bobo Begimqulov
|
2.
|
Tugilgan sanasi
|
1-fevral 1951-yil
|
3.
|
Yoshi
|
69
|
4.
|
Manzili
|
Narpay tumani Yangirabot qishlogi
|
Bolalar folkloridan namuna:
Bāvlüm tüjӓ
Bāvlüm tüjӓ bӓqӓlāq,
Enӓŋ tüvsin čӓqӓlāq.
Čӓqӓlāγi ül bo:sin,
Bāvürsāγi mol bo:sin.
Matndagi dialektologizmlar:
Bāvürsāγi -bogirsogi,
tüvsin-tugsin,
ül-ogil,
bo:sin-bolsin.
1.
|
Aytuvchi
|
Adolat momo Begimqulova
|
2.
|
Tugilgan sanasi
|
12-noyabr 1952-yil
|
3.
|
Yoshi
|
68
|
4.
|
Manzili
|
Narpay tumani Yangirabot qishlogi
|
Xalq qoshiqlaridan namuna:
Ājdi kӧrdik
Ājdi kӧrdim ālmӓ bilӓn,
Āvzim tӧlӓ kӓlmӓ bilӓn.
Ājdӓj āmān bӧlӓjlik,
Bӓččӓdӓj beγӓm bӧlӓjlik.
Jӓnӓgi āj, jӓnӓgi jillӓrgӓ
Tӧr kӧz tügӓl, ӧjnӓp-külip jürӓjlik.
Matndagi dialektologizmlar:
Ājdi- oyni,
āvzim-ogzim,
kӓlmӓ-kalima,
bӓččӓdӓj-boladay,
jӓnӓgi-kelgusi,
tӧr-tort,
ӧjnӓp-külip-oynab-kulib.
1.
|
Aytuvchi
|
Adolat momo Begimqulova
|
2.
|
Tugilgan sanasi
|
12-noyabr 1952-yil
|
3.
|
Yoshi
|
68
|
4.
|
Manzili
|
Narpay tumani Yangirabot qishlogi
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
