Fizika fanidan tayyorlagan

TOSHKENT AXBOROT TEXNALOGIYALARI
UNIVERSITUTI FARG’ONA FILIALI
RAQAMLI IQTISODIYOT YO’NALISHI
660-21 GURUHI TALABASINING
FIZIKA FANIDAN TAYYORLAGAN




Tayorladi: _________________________
Qabul qildi: Qodirov Xotamjon

Elektrostatik maydonda zaryadni ko’chirish
mavzusida  bajargan ishi

Elektr maydonga joylashtirilgan har qanday zaryadga maydon kuchlari ta’sir etadi.

Tajribalar ko’rsatishicha, bu kuchlar markaziy kuchlar bo’lib, ularning maydoni
potensial xarakterga ega, ya’ni markaziy kuchlar maydonida bajarilgan ish
zaryadning qanday traektoriya bo’ylab, qanday tezlik va qanday yo’nalishga
ko’chirilishiga bog’liq bo’lmay, balki faqat zaryadning maydondagi boshlang’ich
va oxirgi holat parametrlariga bog’liqdir.

Qo’zg’almas q-musbat zaryad maydonidagi q₀-sinov zaryadini ko’chirishda

bajarilgan ishni hisoblaymiz. Zaryadni elementar dl masofaga
ko’chirishda bajarilgan ish ta’rifga ko’ra,

Nuqtaviy zaryad maydonning kuchlanganligi ifodasidan foydalanib:ni integrallab,

zaryadni maydonning bir nuqtasidan ikkinchi nuqtasiga ko’chirishda bajarilgan ish
uchun quyidagini hosil qilamizdan, elektrostatik maydonda zaryadni ko’chirishda
bajarilgan ish, zaryadning maydondagi boshlang’ich va oxirgi holat parametrlariga
bog’liq degan xulosa kelib chiqadi. Bu xulosani zaryadlarning istalgan sistemasi
uchun umumlashtirish mumkin.

q₁, q₂, q₃ …. Q_n zaryadlar sistemasi maydonida turgan q₀-sinov zaryadiga har bir

zaryad mustaqil ravishda - kuch bilan ta’sir etadi.

Sinov zaryadini ko’chirishda bu kuchlarning bajargan ishi (2.2) va (2.4) ga

asoslanib.

dA₁ = F₁dr dA₂ = F₂dr;
dA_n = F_n·dr yoki

dA₁ = q_oE₁dr, dA₂ = q_oE₂dr;
dA_n = q_oE_ndr
 tarzida yoziladi.

Zaryad bir nuqtadan ikkinchi nuqtaga ko’chirishda to’la bajarilgan ish esa:

Agar q_o-zaryad berk kontur bo’yicha ko’chirilsa, elektr maydonida zaryadni
ko’chirishda bajarilgan ish nolga teng bo’ladi.

 yoki  ifodadagi  yoki  dan iborat kattalik maydon kuchlanganligi vektorining

serkulyatsiyasi deb yuritiladi.

₀0, e0, demak, elektr maydon kuchlanganligi vektorining berk kontur bo’yicha
serkulyatsiyasi nolga teng degan xulosa kelib chiqadi.

maydon potensial maydon ekanligining yetarli va zaruriy sharti ifodasidir.

Shunday qilib, elektr maydoni kuchlanganlik chiziqlari musbat zaryaddan
boshlangan radial chiziqlardan iborat bo’lgan potensial maydondir degan xulosaga
kelamiz.

Elektrostatik maydon potensial maydon bo’lib, bu maydonda zaryadni

ko’chirishda bajarilgan ish: