Фуқаролик жамиятининг иқтисодий асослари Режа: Фуқаролик жамиятининг шаклланишида хусусий мулк, ўрта қатламнинг ўрни

Биринчидан, хусусий мулк мулкни оқилона бошқаришни рағбатлантиради. Бошқача айтганда мулкдорлар ўз мулкларини асраш ва уни кўпайтириш, даромад олиш учун мунтазам фаолият юритишлари, доимо изланишда бўлишлари талаб этилади. Акс ҳолда, мулкнинг қадрсизланиши ва охир оқибатда мулкдорлар инқирозга юз тутишлари мумкин. Агар мулкка нисбатан эътибор юқори бўлиб, у мунтазам ривожлантирилса даромадни юксалтириш имкони кенгайиб боради.
Агар мулк давлатга дахлдор бўлса ёки унга катта бир гуруҳ биргаликда эгалик қилса, уни тўлақонли асраш имконияти сусая боради. Собиқ тизим даврида давлат мулкига нисбатан хўжасизликни бунга мисол келтириш мумкин. Буни ривожланган мамлакатларда давлатга тегишли бўлган уй-жойларнинг аянчли ҳолатидан ҳам гувоҳ бўлиш мумкин.
Иккинчидан, хусусий мулк одамларни ўз моддий имкониятларини ошириш ва ундан самарали фойдаланишга рағбатлантиради. Хусусий мулкни ривожлантиришга бўлган эҳтиёж одамларни ўз малакаларини ошириш, самарали ишлашга ундайди. Айнан шунинг учун иқтисодиётни, хусусан бизнесни бошқарувга ихтисослашган олий ўқув юртлари ривожланган мамлакатларда энг юксак даражадаги таълим даргоҳлари бўлиб, уларда таҳсил олиш улкан миқдордаги молиявий маблағларни талаб этади. Бундай олий даргоҳларни битирган мутахассислар учун ҳамиша иш ўринлари мавжуд ва тажриба ошгани сари маошлар ҳам муттасил кўтарила боради.
Учинчидан, хусусий мулкдорлар ўз ресурсларини бошқаларнинг манфаатига хизмат қилдириш учун ҳаракат қилишади. Зеро, бошқаларга самарали хизмат қиладиган мулк даромад келтиради. Мулкнинг бошқалар учун фойдали эканлиги унинг қадрини ва мулк эгасининг мавқеини оширади. Шу нуқтаи назардан мулкдор томонидан амалга ошириладиган хатти-ҳаракат истеъмолчилар томонидан маъқулланса мулкнинг қадри ошади, аксинча бундай хатти-ҳаракат мақулланмаса, мулкнинг қадрсизланиши рўй беради. Кўриниб турганидек, мулкнинг ҳолати фуқаролик жамиятида ўзига хос мезон вазифасини ҳам ўтамоқда. Аслида ҳар қандай мулкдор гарчи ўз даромадини ошириш учун фаолият юритса-да, фуқаролик жамияти шароитида тадбиркор биринчи инавбатда ўзининг ана шу асл ниятини эмас, балки жамиятга сифатли хизмат кўрсатишни бирламчи эканлигини намоён этади. Том маънодаги фуқаролик жамиятида даромад топиш нияти иккиламчи аҳамият касб этади. Тадбиркорликнинг фуқаролик жамияти учун муҳим ва зарурий эканлигини мулкдорлар ҳам, давлат ҳам жамият ҳам тенг даражада англаб етиши бу ерда муҳим бўлган жиҳатдир.
Тўртинчидан, хусусий мулк ресурслардан келажак учун оқилона фойдаланиш ва уларни асраш имконини беради. Мулкдорлар нафақат бугунги кун, балки истиқболдаги ўзгаришлар ва даромадни ўстиришни назарда тутган ҳолда бугунги кун ва келажакдаги манфаатларни мувофиқлаштиришга ҳаракат қилишади.²
Демак фуқаролик жамиятининг иқтисодий асослари деганда, жамиятдаги ижтимоий муносабатларда муҳим ўрин тутган хусусий мукчиллика асосланган иқтисодий муносабатлар назарда тутилади. Тарихда айнан хусусий мулк ва мулкдорлар қатлами фуқаролик жамиятининг ривожига ҳисса қўшган. Бугунги кунга қадар айнан аа шу мулкдорлар қатлами нафақат иқтисодиётнинг, балки ижтимоий муносабатларни жадаллаштирувчи муҳим омил бўлибқолмоқда.