Глоссарий umumiy psixologiya

PSIXIK HODISALAR - psixik hayotning sezgi, idrok, xotira, xayol, tafakkur kabi har 

biri alohida olingan aniq shakllari. Psixik hayot turli-tuman hodisalarda namoyon bo’ladi. Psixik 

xayot hodisalari tarkibiga psixik jarayon, iroda va hissiyot), psixik mahsullar va psixik holatlar 

kiradi. 

RATSIONALIZM OQIMI- (lot. rationalis – aqliy, oqilona) bilish nazariyasidagi 

bilimlarning manbai va ular to’g’riligining mezoni aqldir deb da’vo qiluvchi, tafakkurni hissiy 

---

idrokdan ajratib qo’yuvchi, metafizik oqim. Aslida bilimlarning manbai va mezoni hissiy tajriba, 

ijtimoiy amaliyotdir. 

REAKTSIYa VAQTI- manbaning paydo bo’lishidan, to unga bo’ladigan reaktsiyaning 

boshlanishigacha bo’lgan vaqt. Oliy psixik funkiiyalar psixik jarayonlarning xayot davomida 

shakllanuvchi murakkab kismidir. Bu termin hozirgi zamon psixologiyasida L.S.Vigotskiy 

tomonidan ishlatilgan, A.R. Luriya va boshqalar rivojlantirganlar. U ongli psixik faoliyat 

shaklidir.  

REFLEKSOLOGIYa - XX asr boshlarida rus psixologiyasidagi tabiiy ilmiy oqim 

bo’lib, unga rus psixiatri V.M.Bexterov asos solgan. Refleksologiyaning predmeti bosh miya 

ishtirokida sodir bo’ladigan barcha turdagi reflekslardan iborat edi. Refleksologiya reflektor 

aktda uning uchinchi (harakat) qismiga ko’prok e’tibor berib, uning markaziy (psixik elementi) 

qismini kamsitgan. SHuning bilan refleksologiya ong muammosini bilib-bilmay inkor kilib 

ko’ygan, psixologiyani psixikasiz o’rganib, mexanistik xatoga yo’l qo’ygan. Biroq sub’ektiv 

idealistik psixologiyaga karshi kurashda refleksologiyaning xizmati katta bo’lgan. 

REFLEKSIYa- (lot. reflexio - orqaga murojaat). Insonni o’z-o’zini, o’zining ichki 

dunyosini, psixik sifat va holatlarini anglashi, ya’ni sub’ektning ichki psixik holatlarini o’zi 

anglashi jarayoni.