Глоссарий umumiy psixologiya

INTRAVERTIROVANLIK - termin Ayzenk tomonidan shaxsning temperament 

tiplarini belgilashda ishlatilgan. I. obrazlarga, tassavurlarga va o’tmish hamda kelajak bilan 

bog’liq bo’lgan ikki sifat. 

OLIY NERV(ASAB) FAOLIYaTINING TIPLARI- oliy nerv (asab) faoliyati 

xususiyatlarining barqaror kompleksi (kuchi, muvozanati, harakatchanligi)ni belgilaydigan nerv 

(asab) tizimi xususiyatlari yigandisidir; asab jarayonlari (ko’zg’alish va tormozlanish)ning 

muayyan individ oliy asab faoliyatini sifatlaydigan muhim va barqaror xususiyatlari yig’indisi. 

O.N.F.ning 4 tipi mavjud: 

1.  Kuchli, muvozanatli, xarakatchan (chakqon) tip. 

2.  Kuchli muvozanatli, inert (sustkash) tip. 

3.  Kuchli, muvozanatsiz (shiddatli) tip. 

4.  Kuchsiz tip. 

SANGVINIK TIP- ushbu tipga kiruvchi shaxslar serharakat, tez ta’sirlanuvchan, 

narsalarga tetik va zo’r ko’zg’alish bilan javob beradigan, yuksak reaktivlikga ega bo’ladilar, 

biror faoliyatga g’ayrat va faollik bilan kirishib, tez sovib ketishlari ham mumkin. Hissiyotlar, 

kayfiyatlari, qiziqishlari va intilishlari juda o’zgaruvchan, malakalarini tez o’zlashtiruvchi, aqli 

ixcham bo’ladi. 

SENZITIVLIK— odamning psixik reaktsiyani vujudga keltirmoq uchun zarur bo’lgan 

nihoyatda kuchsiz tashqi taassurot kuchi yoki ehtiyojlarni qondirmaslikning bilinar-bilinmas 

darajasidan ta’sirlanishi. 

TEMPERAMENT- shaxsning emotsional qo’zg’aluvchanligi va umumiy 

harakatchanligi bilan sifatlanadigan individual xususiyatlari yig’indisi. Temperament 

kishininghissiyotga berilish kuchi, barqarorligi va tezligida ko’rinadigan individual psixologik 

xususiyatdir. 

FLEGMATIK- osoyishta, o’zini ogir vazmii tutadigan barqaror kayfiyatli, senzitivligi 

sust, emotsionalliga yuksak, faolligi oz, chidamli, matonatli, xarakat va nutq tempi sust, 

farosatsiz kabi sifatlar xos bo’lgan temperament tipi. 

XOLERIK- yuksak reaktivlik, faollik, emotsiyalarga tez beriluvchanlik, kayfiyati keskin 

o’zgaruvchan, sust senzitivlik, muvozanatsizlik, o’zini tuta olmaslik, betoqat va serzardaligi 

bilan xarakterlanadigan temperament tipi.