Glossariy adabiy til – Umumxalq tilining til meyorlari doirasida sayqallangan shakli. Alifbo

DIALEKT — tilshunoslikka doir adabiyotlarda ko‘pincha lahja ma’nosida, ba’zan sheva ma’nosida ham qo‘llanadi.


LAHJA — arabcha so‘zdan olingan bo‘lib, ravish, tarz, yo‘sin kabi ma’nolarni bildiradi. Lingvistikada tilning bir necha sheva va dialektlarini o‘z ichiga olgan, umumiy xususiyatlari jihatdan o‘xshash katta bo‘lagi, ya’ni shevalar yig‘indisidir.


TRANSKRIPSIYA. Til tovushlarini aniq ifodalash uchun xizmat qiladigan yozuv — transkripsiya (lotincha — qayta yozish) deb ataladi.


TRANSLITERATSIYA. Biror tilning yozma yodgorliklarini yoki ma’lum bir matnni (masalan, arab alifbosida yozilgan eski o‘zbek tili yodgorliklarini) nashr etishda shu yodgorliklarning yozuv sistemasini boshqa til yoki yodgorlik yozuv sistemasi orqali ifodalash transliteratsiya deb ataladi.


TRANSKRIPSIYANING TUZILISHI. Tilshunoslikda keng mikyosda qo‘llanadigan lotin alfaviti asosida tuzilgan transkripsiya xalqaro fonetik alfavit (Mejdunarodnыy foneticheskiy alfavit — MFA) nomi bilan yuritiladi.


LINGVISTIK GEOGRAFIYA (lingo-geografiya) — tilshunoslikning bir bo‘limi bo‘lib, u ma’lum territoriyada tarqalgan til hodisalari (tovushlar, fammatik formalar, so‘zlar)ni aniqlaydi, ularning o‘sha joyga bo‘lgan munosabatini ko‘rsatadi.


IZOGLOSA — mos hodisalarning u yoki bu a’zosi, bo‘lagi tarqalgan eng chet nuqtalarni tutashtiruvchi atlas kartasidagi chiziq.


LINGVISTIK ATLASLAR — maxsus dastur (programma) — so‘roqlik asosida tayyorlangan, ma’lum til yoki shevalarga xos xarakterli xususiyatlarning tarqalish chegarasini aks ettiruvchi lingvistik kartalarning albom shaklidagi izchil to‘plamidir.


AREALLAR — lotincha so‘zdan olingan bo‘lib, maydon, bo‘shliq ma’nolarini bildiradi. Mos hodisalar ayrim bo‘laklarining lingvistik kartada tarqalish zonasini, ya’ni tilning dialektal farqlanishini anglatadi.