Guliston davlat Universitet Tabiiy fanlar fakulteti Biologiya(turlar bo’yicha) ta’lim yo’nalishi 11-20 guruh talabasi Bozorova Muxlisaning tayyorlagan taqdimot ishi

Halicryptus spinolusus

• Tip: Tògarak chuvalchang-Nemathelminthes
• Sinf:Loriciderlar-loricifera
• Vakil:Loricifera kristensen
• Ularning yashash joylari dengiz shaģallari va chòkindilarning orasiga mahkam yopishadi. Bu tur 1983-yilda Fransiyada Reynxard Kristensen tomonidan kashf etilgan. Kattaligi 100 mkm dan bir nechta mm gacha bo'lib,10 ming hujayradan iborat.
• Tana qoplami: lorika; 6 va 22 ta kesikulyar plitalar: epikutikula,intrakutikula,prokutikula; epiteliy;bazal membrana qavati;
•  
• Tana qismlari:
• Oģiz konuslari;
• Bosh-intravent
• Bóyin-farenks
• Kòkrak;
• Qorin- kòp burmali,magistral qavat;

• Ovqat hazm qilish sistemasi: oziq oģiz konusi tubida oģiz bòshliģi joylashgan. Uepiteliy-mushak hujayrali farenksga va undan qisqa kutikulyar qizilòngachga ochiladi.Asosiy qismi sòrģichli gastrodermis bilan qoplangan,katta hajmli òrta ichakka ,sòng qisqa orqa ichakka va anusga òtib chiqib ketadi. Farenks va oģiz bòshliģi tuzilishi òljasini sòrib-yirtqich ozianishga moslashgan. Oģiz atrofida 9 ta skalidlar halqasimon joylashgan bòlib, oziqlanish va sezish vazifasini bajaradi.
• Nerv sistemasi: miya 3 ta halqadan iborat. Ganglionlashgan oldingi miya(oldingi halqa) magistral va skalidlarni inervatsiyalaydi. Ganglionsiz òrta miya, 10 ta gangliondan iborat orqa miya.
• Ayirish sistemasi:protanefridiy tipida.
• 7Jinsiy sistemasi: jinsiy dimorfizm rivojlangan. Tuxumdonlari juft bezlaedan iborat,uruģlanish ichki. Lichinkalari o'ziga xos, orqa uchida maxsus barmoqlar bòlib ular mushaklar bilan ta'minlangan,suzish uchun xizmat qiladi. Barmoqlarning uchlari esa substratga yopishish uchun kerak.

• Tip: Tògarak chuvalchang-nemathelmintes
• Sinf:Kinorinxlar-kinorhyncha
• Kinorinxlar-dengiz hayvonlari. Ular suvòtlari ostida va loyqa,qumlari tagida yashaydigan 100 ta turdan iborat.
• Tuzilishi:tana uzunligi 0.18-1 mm,13 segmentli tana:bosh, bòyin,11ta magistral -qorin qavati mavjud.

• Yaxshi rivojlangan kesikula,xitin plastinkalardan iborat sovut mavjud. Shu plastinkalar chuvalchang tanasini bo'ģim(zonit)larga ajratadi. Shuning un ham ularning gavdasi bigimli bòlib kòrinadi. Tashqi metameriyasi ichki tuzilishga ta'sir qilmaydi, shunga kòra haqiqiy tana halqalari rivojlanmagan.
• Boshida joylashgan bir nechta pixlari ilmoqqa o'xshash,orqaga qayrilgan,tananing qolgan qismlarida xitin qillari bo'ladi. Muskullari tòp-tòp bòlganligi uchun teri muskul haltasini hosil qilmaydi. Barchasi kòndalang- tarģil bòlaganligi bilan tuban chuvalchanglardan farq qiladi.

• Hazm qilish sistemasi:
• oģzi tanasining orqa oxirida joylashgan, kutikulyar lablar bilan o'ralgan
• Filtrlovchi kutikulyar burmalar
• Halqum
• Sòruvchi farenks:ichki epiteliy,tashqi mushak,bazal membrana qavati mavjud.Epiteliy qavatida bez,sezgi va nerv hujayralari mavjud;
• Qizilòngach
• Òrta va orqa ichak
• Anus orqali chiqadi.

• Ayirishi:protanefridiy tipda.
• Reproductiv organlari:jinsiy dimorfizm rivojlangan. Urģochilarda jinsiy bezlari ichakning yon tomoni bòylab,5-dan 13-zonitlar oraliģida joylashgan. Oxirgi segmentdan tuxum yòli boshlanadi.Tuxum yo'li yonida katta teri osti bezlari joylashgan bo'lib, darhol uning tepasida, har bir jinsiy bezda, qopsimon urug'don bo'ladi.Unchalik unumdor emas: har bir tuxumdonda faqat 4 yoki 5 oosit etuklikka erishadi. Urug'lantirish urug'lik kanali yaqinida sodir bo'ladi. Tuxum yo'li bilan bog'langan bezlar tuxumni erga qo'yishdan oldin uning zich qobig'ini hosil qiladi.moyaklar ichakning yon tomonida joylashgan bo'lib, 5 va 6-chi segmentlar chegarasidan boshlanadi va oxirgi òn ikkinchi segmentning chegarasiga qadar cho'ziladi. Moyakning oldingi qismida spermatogoniya yotadi, undan keyin spermatotsitlar va spermatidlari, zich joylashgan spermatozoidlar ko'rinadi. Spermatazoid markazida uzunchoq yadro bòladi.Kapulyatsiya paytida urğochi gonoporaga spermatazoidlar biriktiriladi. Bunda ikkala chuvalchang orqa uchlari bilan bir biriga yaqinlashadi.

• Adabiyоtlar:
•  
• 1. G.G.Abrikosov va boshqalar. «Zoologiya» 1 - 2 jilt. T: 1966.
• 2. V.F.Natali «Umurtqasiz hayvonlar zoologiyasi». T: 1966.
• 3. S.P. Naimov. «Umrtqali hayvonlar zoologiyasi» 1995 y.
• 4. O Mavlonov .Sh.Xurramov «Umirqasizlar zoologiyasi» T. 1988 y.
• 5. E.I.Lukin «Zoologiya» Moskva 1989
• 6. B.А.Kuznеtsov, A.Z.Chеrnov, L.N.Katonova «Kurs zoologiya». M.1989 y.
• 7. A.M.Muhammadiеv «Umurtqasiz hayvonlar zoologiyasi». T: 1970.
• 8. S.A.Murodov, N.Axmеdov «Talabalarning bilimini rеyting va tеst bilan aniqlash» bo’yicha «Zoologiya va tut ipak qurti biologiyasi» fanlaridan o’quv uslubiy qo’llanma. T: 1997.

• E’tiboringiz uchun rahmat