Халкаро хисоб-китоб шакллари


Хисоб-китобларнинг аккредитив шакли



Download 136 Kb.
bet2/6
Sana24.02.2022
Hajmi136 Kb.
#195205
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
xalqaro hisob kitob shakllari

Хисоб-китобларнинг аккредитив шакли. Документар аккредитивлар учун мулжалланган Соддалаштирилган коидалар ва удумларга мувофик аккредитив – бу, келишувдир, хамда ушбу келишувга мувофик банк мижознинг илтимосига кура, хужжатларга мувофик учинчи шахс (фойдасига аккредитив очилган бенефициарга) фойдасига туловни амалга ошириш ёки туловни, бенефициар томонидан куйилган тратта акцептини, ёки хужжатлар негоциациясини (сотиб олинишини) амалга ошириш мажбуриятини уз зиммасига олади.1 Аккредитив буйича банкнинг мажбурияти мустакил хисобланиб, томонларнинг тижорат шартномаси буйича хукукий муносабатларига боглик эмас. Ушбу коида банклар ва уларнинг мижозлари манфаатларини химоялашга каратилгандир: экспортёрга хужжатлар расмийлаштирилишидаги талаблар чекловини ва туловни факат аккредитив шартлари асосида олинишини; импортёрга эса – экспортёр томонидан аккредитивнинг барча шартларини аник бажарилишини таъминлайди.
Документар аккредитивлар буйича хисоб-китобларда куйидаги тарафлар иштирок этади:
-импортёр (буйрук берувчи), у аккредитив очиш тугрисида банкга мурожаат этади;
-аккредитивни очувчи эмитент-банк;
-авизо килувчи банк, ушбу банкка экспортёрга унинг фойдасига аккредитив очилганлиги тугрисида хабар бериш ва аккредитив матнини, унинг хакконийлигини тасдиклаган холда топшириш топшириги берилади;
-фойдасига аккредитив очилган бенефициар-экспортёр.

1. Аккредитив очишга аризани такдим этиш. 2.Эмитент-банк томонидан аккредитивнинг очилиши ва аккредитивни авизо килувчи банк оркали бенефициарга юборилиши. 3. Бенефициарнинг, унинг фойдасига аккредитив очилганлиги тугрисида огох этилиши (авизо килиниши). 4. Товарнинг экспортга жунатилиши. 5. Аккредитив буйича туловни олиш максадида бенефициар томонидан хужжатлар комплектининг расмийлаштирилиши ва банкка такдим этилиши. 6. Авизо килувчи банк томонидан хужжатларнинг эмитент-банкка юборилиши. 7. Олинган хужжатларнинг эмитент-банк томонидан текширилиши ва уларга хак тулаш (аккредитивнинг барча шартлари бажарилганидан сунг). 8. Тулов амалга оширилиб булинган хужжатларнинг эмитент-банк томонидан аккредитив буйича буйрук берувчига топширилиши. 9. Экспорт тушумининг авизо килувчи банк томонидан бенефициар хисобварагига олиниши.


Аккредитив хисоб-китоб шаклининг схемаси асосан куйидагидан иборат: импортёр банкка аккредитив очилишига ариза такдим этади. Аккредитивни очган импортёр банки экспортёр мамлакатида жойлашган узининг вакил-банкларидан бирига, уни авизо килувчи банк сифатида тайинлаган холда, аккредитив хатини йуллайди хамда очилган аккредитив хакидаги маълумотни бенефициарга етказиш тугрисида ушбу авизо килувчи банкка топширик беради. Уз фойдасига очилган аккредитив хакидаги маълумотни (товар туловини таъминоти сифатида) олгандан сунг, бенефициар товарни жунатишга киришади хамда жунатилган товарлар буйича хужжатларни авизо килувчи банкка одатда такдим этади. Уз навбатида авизо килувчи банк мазкур хужжатларни тулов ундириш максадида эмитент-банкка жунатади. Хужжатлар тугри расмийлаштирилганлигини текшириб булганидан сунг аккредитивни очган банк туловни амалга оширади. Агарда хужжат аккредитив шартларига мувофик булса, эмитент-банк пулларни авизо килувчи банк курсатмаларига мувофик равишда утказади ва товарларни кабул килиб олаётган импортёрга хужжатларни топширади. Мазкур товарлар эвазига келиб тушган тушум экспортёр хисобварагига олинади. Аккредитивнинг шартларига мувофик, хужжатларга хак тулаш ваколатига эга булган банк (ижро этувчи банк) сифатида авизо килувчи банк хам тайинланиши мумкин. Бундай холатда авизо килувчи банк экспортёр томонидан унга такдим этилган хужжатларга мувофик равишда уша захоти хак тулайди, хамда ушбу туланган сумманинг (копланмаган аккредитивлар холатида) эмитент-банкдан ундирилишини талаб этади. Агарда ижро этувчи банк ва эмитент банк орасида вакиллик муносабатлари урнатилмаган хамда вакиллик хисобвараклари очилмаган булса, унда хисоб-китобларда учинчи (рамбурсловчи) банк иштирок этади ва ушбу банкда юкорида зикр этилган иккала банкнинг вакиллик хисобвараклари очилган булади. Бунда, аккредитив очилаётган пайтда эмитент-банк курсатмалар, яъни ижро этувчи банк талабномаларига аккредитивнинг харакат муддати даври мобайнида ва аккредитивда белгиланган сумма хажмида хак тулаш тугрисида рамбурс ваколатини рамбурсловчи банкга беради.
Аккредитивнинг хилма-хил турлари мавжуд ва улар куйидаги белгиларига кура таснифланади:
1.Эмитент-банк томонидан аккредитив шартларига узгартириш киритилиши ёки уни бекор килинишининг мумкинлиги нуктаи назаридан аккредитивнинг куйидаги турлари фаркланади: а)чакириб олинмайдиган аккредитив–аккредитивни манфаатдор тарафлар розилигисиз узгартирмаслик ва бекор килмаслик тугрисидаги эмитент-банкнинг катъий мажбурияти; б)чакириб олинадиган аккредитив – бенефициарни олдиндан огохлантирмасдан, хар кандай пайтда узгартириш киритилиши ёки бекор килиниши мумкин булган аккредитив. Агарда аккредитив хусусида махсус курсатма булмаса, ушбу аккредитив чакириб олинмайдиган аккредитив хисобланади.
2.Аккредитив буйича бошка банкнинг кушимча мажбуриятлари нуктаи назаридан аккредитивлар тасдикланган ва тасдикланмаган аккредитивларга фаркланади. Агарда эмитент-банк узининг чакириб олинмайдиган аккредитивини тасдиклаш юзасидан бошка банкка ваколат берса, ёки ушбу хакида унга илтимос килса, унда (агар кузда тутилган барча хужжатлар такдим этилган ва аккредитивнинг барча шартлари бажарилган булса) бундай тасдик тасдикловчи банкнинг эмитент-банк мажбуриятига кушимча булмиш тулов, акцепт ёки тратта негоциацияси буйича катъий мажбуриятини билдиради.
3.Аккредитивнинг такрорланиши мумкинлиги нуктаи назаридан ролловер (револьвер, кайта тикланадиган) аккредитивлари кулланилади. Аккредитивларнинг ушбу тури очилган аккредитив суммаси тулик ишлатиб булинганидан сунг (хужжатларнинг бир катор комплекти учун) аккредитивнинг дастлабки суммасини тикланиши шарти билан шартнома кийматининг бир кисмига очилади. кабул килинган коидага мувофик аккредитив матнида унинг умумий суммаси курсатилади, хамда мазкур аккредитив буйича ялпи мажбуриятлар ушбу сумма хажмидан ортик булмаслиги керак. Муомала харажатларини кискартириш имконини берувчи ролловер аккредитивлари узок вакт мобайнида, даврий равишда етказиб бериладиган товарлар буйича йирик суммаларга тузилган шартномалар юзасидан хисоб-китобларда кенг кулланилади.
4.Иккинчи бенифициарлар (товарларни бевосита етказиб берувчилар)нинг аккредитивдан фойдаланиш имконияти нуктаи назаридан утказиладиган (трансферабелли) аккредитивлар фаркланади. Мол етказиб берувчилар томонидан амалга ошириладиган товарнинг тулик етказиб берилишида аккредитив бенефициар курсатмасига биноан иккинчи бенифициар томонидан узиниг мамлакатида ёки бошка мамлакатда тула ёки кисман утказиб берилиши мумкин. Трансферабелли аккредитив бир маротаба (ундан куп эмас) утказилади.
5.Валюта копланишининг мавжудлиги нуктаи назаридан копланган ва копланмаган аккредитивлар фаркланади. копланиш билан аккредитив очилаётганда эмитент-банк аккредитив суммасига тенг булган валютани одатда авизо килувчи банкга утказади. Аккредитивларни коплашнинг бошка шаклларига депозит ва блок килинган хисобвараклар, сугурта депозитлари ва бошка шу кабилар киради. Замонавий шароитда копланмаган аккредитивлар нисбатан кенгрок кулланилади.
6.Аккредитивнинг амалга оширилиши имкониятларига караб аккредитивларнинг куйидаги турлари фаркланади: хужжатларга карши тулов билан аккредитивлар; аккредитивнинг барча шартлари бажарилиши шароитида эмитент-банк томонидан тратталар акцептини кузда тутган, акцептли аккредитивлар; тулов кечиктирилиши билан аккредитивлар; хужжатлар негоциацияси билан аккредитивлар.
Документар аккредитивдан фаркли уларок, пул аккредитиви2 – бу, олувчига маълум бир муддат мобайнида пул туланиши хакидаги буйрукка эга булган номли хужжатдир, албатта ушбу хужжатда мавжуд барча шартларга риоя этилиши керак.
Аккредитивнинг яна бир тури булиб, эркин негоциацияли циркулярли аккредитив хисобланади. У, уни бажаришга ихтиёри булган хар кандай банкка каратилиши мумкин. Мазкур турдаги аккредитивлар чакириб олинмайдиган булиб хисобланади, ва одатда, ишбилармон доираларда таникли булган, юкори мавкега эга йирик банклар томонидан чикарилади.
Замонавий шароитларда компенсацион ва “бэк-ту-бэк” аккредитивлари хам кулланилади. Ушбу аккредитивларнинг иктисодий мазмуни куйидагилардан иборат. Хорижлик сотиб олувчи топширигига биноан, фойдасига аккредитив очиладиган бенефициар, товар ишлаб чикарувчи эмас, балки воситачи булиб хисобланади. Шу сабабли, сунгги сотиб олувчига товар етказиб берилишини таъминлаш учун у ушбу товарни сотиб олиши лозим. Агарда, махсулот ишлаб чикарувчи фирма билан хисоб-китоблар документар аккредитив шаклида амалга ошириладиган булса, унда воситачи ташкилот мазкур аккредитив очилишининг кафолати сифатида унинг фойдасига импортёр банки томонидан очилган дастлабки аккредитивни банкга таклиф этиши мумкин. Айрим мамлакатлар, айникса АкШ контрагентлар томонидан шартнома юзасидан уз зиммаларига олган мажбуриятларни бажарилишинг кафолати сифатида хизмат килувчи захирали кафолатли аккредитив (“стэнд-бай”)дан фойдаланадилар. Такдим этилган хужжатлар буйича импортёр томонидан хак туланмаслиги шароитида экспортёр туловни олиш учун импортёр банкига мурожаат этиши мумкин. Хусусан, “стэнд-бай” аккредитиви куп сонли сотиб олувчи ва банкларнинг иштирокидаги нефть билан савдода кулланилади. Ушбу савдо жараёнидаги иштирокчилар сонининг куплиги, мазкур савдонинг сунгги бугини сифатидаги мпортерга хужжатлар кечикиб келишига сабаб булган.
Хисоб-китобларнинг аккредитив шакли энг мураккаб ва киммат хисоб-китоб шаклидир. Аккредитив буйича операциялар (хужжатларни авизо килиш, тасдиклаш, текшириш, тулаш операциялари)ни бажарганлиги учун банклар хисоб-китобларнинг бошка шаклларига нисбатан (масалан инкассо) каттарок воситачилик хаки оладилар. Бундан ташкари, импортёр аккредитив очиш учун одатда фоизини тулаган холда банк кредитидан фойдаланади. Бу эса ушбу хисоб-китоб шаклини янада кимматлаштиради. Аккредитив хисоб-китоб шакли импортёр капиталининг иммобилизацияси ва сочилиб кетишига олиб келади. Чунки у товарлар олингунга ва сотилгунга кадар аккредитив очиши керак. Бирок, шу билан биргаликда, ушбу хисоб-китоб шакли унга банк оркали экспортёр томонидан шартнома шартларининг бажарилишини назорат килиш имконини беради. Экспортёр учун аккредитив шаклидаги хисоб-китоблар, бунак туловларидан сунг энг кулай хисоб-китоб шакли булиб хисобланади. Чунки, ушбу хисоб-китоб шакли туловни банк томонидан уз зиммасига олганлиги тугрисидаги мажбуриятни уз ичига олган ягона хисоб-китоб шаклидир (банкларнинг кафолат бериш операцияларидан ташкари). Шундай килиб, экспортёр учун чакириб олинмайдиган аккредитив инкассо хисоб-китоб шаклига караганда куйидаги имтиёзларга эга: хисоб-китобларнинг ишончлилиги ва товарларга туловнинг уз вактида амалга оширилишини кафолатланганлиги, чунки ушбу туловни банк амалга оширади; туловни тез олиниши, агарда банк туловни товарлар жунатилганидан сунг, ушбу хакда такдим этилган хужжатлар буйича дархол амалга оширса (аксинча булганда, экспортёр аккредитивдан тулов олингунга кадар уз банкида миллий валютада кредит олиши мумкин); аккредитивнинг хорижий валютада очилишида импортёр томонидан экспортёр мамлакатига валютани утказиш тугрисида рухсатнома олиниши.

Download 136 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish