Hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi

I BOB. TABIATSHUNOSLIK FANINING TARIXI
In so n qadim gi za m o n la rd a o ‘zini o ‘rab turgan ta b ia tn i, te varak-atrofda 
so d ir b o ‘layotgan hodisalar m o h iy a tin i, o lam tuzilishini bilishga qiziqqan. 
Xalq o ra sid a n yetishib chiqqan o lim la r borliqni 
0
‘rganib, ilm va m a d a n i- 
yat xazinasining boyishiga h a m d a ja m iy a t taraqqiyotiga u lk a n hissa q o'shib 
kelganlar.
Tirik tabiat haqidagi t a s a w u r l a r e ra m iz d a n bir n e c h a m in g yillar ol- 
din qadim gi Misr, Xitoy va H in d is to n d a paydo b o 'lg a n .
M ilo d d a n oldingi XVI a srd a m isrliklar k o ‘pg in a d o riv o r, m a d a n iy
o'sim lik xillarini bilganlar. U lar donli ekinlar, sabzavotlar, mevali daraxtlar- 
ning bir n e c h a turlarini ekib o'stirganlar. Misrliklar q o r a m o l , ot, eshak, 
q o ‘y, echki va c h o 'c h q a la rn i b o q q a n la r. Bir o 'rk a c h li tu y a n i, m ushuk, 
g ‘oz, o ‘rdakni xonakilashtirgan. H in d is to n d a n tovuq keltirib boqqanlar.
Q ad im g i H indiston xalqlari h a m m ilo d d a n oldingi X X —XV asrlarda 
k o 'p g in a m a d a n iy o ‘simliklarni e k k a n la r, q o ra m o l, k a p ta r, it b o q q a n la r 
va b irinchi m a rta tovuqni, filni xonakilashtirganlar. Q a d im g i h in d la r t a ­
biat besh e le m e n td a n : olov, yer, suv, havo va e f ird a n tashkil to p g a n
deyishgan. U larning qayd qilishicha, h o m ila erkak va ayol jinsiy bezlari 
m a h su lo tin in g qo'shilishidan hosil b o ‘ladi.
H i n d xalq ijodi hisoblangan “ M a h o b h o r a t “ m ilo d d a n oldingi V I—V 
asrlarda yaratilgan. U n d a tabiatdagi hodisalar, o 'sim lik va h ayvonlarning 
tashqi qiyofalari, tabiat ekologiyasi b a y o n etilgan.
M ilo d d a n oldingi 2000-yillarda X itoyda d e h q o n c h ilik , chorvachilik 
b i r m u n c h a rivojlangan.Tut ip a k q u r t i n i boqish esa u n d a n a n c h a g in a oldin 
am alg a oshgan. Q adim iy Xitoy ta b ia ts h u n o s olim lari o la m d a g i barcha 
narsalar, shu ju m la d a n o ‘sim liklar, h ayvonlar, h a tto suv, daraxt, olov, 
yer va b a ’zi narsalarning o ‘zaro q o ‘shilishidan hosil b o ‘lgan d egan fikrda 
b o ‘lganlar.
M iloddan oldingi VI—IV asrlarda yashagan yunon va rim tabiatshunoslari 
o rg a n iz m la m in g tabiiy rivojlanishi g ‘oyasini e ’tiro f etganlar. Masalan: Fales 
barch a tiriklik suvdan, A naksem en h ayvonlar va o d a m lo y d a n kelib chiqqan 
deydi.
L e v k ip p va D em o k rit a to m istik nazariyaga asos soladilar. Bu n aza- 
riyaga k o ‘ra b a rc h a tirik o rg a n iz m la r a t o m la r d a n tashkil to p g a n .