Хужалик юритувчи субъектлар молияси

2.Asosiy ishlab chikarish fondlarini doiraviy aylanishida moliyaning roli
Xar kanday korxonalarda takror ishlab chikarish jarayonining moddiy texnik asosi asosiy ishlab chikarish fondlari xisoblanadi. Yangi tashkil kilingan korxonalarda asosiy fondlarning shakllantirilishi nizom kapitalining bir kismi xisoblanuvchi asosiy vositalar xisobiga amalga oshiriladi. Asosiy fondlarni jalb kilish va korxonalar balansiga kabul kilish vaktida asosiy vositalarning mikdori mikdor jixatidan asosiy fondlarning kiymatiga tugri keladi. Keyinchalik asosiy fondlarni takror ishlab chikarish jarayonida katnashishi natijasida(A.F.larni ekspluatasiya kilish) ularning kiymati 2ga ajratiladi: bir kismi eskirishga teng buladi, ikkinchi kismi amaldagi asosiy fondlarning koldik kiymatiga teng buladi
Maxsulot ishlab chikarish natijasida asosiy fondlarning eskirgan kiymati maxsulot realizasiyasi natijasida tushadigan pul tushumlari taksimlanishi jarayonidagi maxsus amortizasiya fondlarida pul shaklida jamgarilib boradi. Mazkur fond Xar yillik amortizasiya ajratmalari shaklida jamgarilib boradi va oddiy va kisman kengaytirilgan asosiy fondlarni takror ishlab chikarishda foydalaniladi. Amortizasiya ajratmalarini asosiy fondlarning kengaytirilgan takror ishlab chikarishga yunaltirilishi uni xisoblash va sarflanish xususiyatlariga boglikdir. Amortizasiya ajratmalari asosiy fondalring meyordagi xizmat muddatlari mobaynida ajratiladi va uning sarflanish zarurati asosiy fondlarni faktik chikarib tashlangandan sung amalga oshiriladi. Shuning uchun chikarib tashlanishi lozim bulgan asosiy fondlarni almashtirgunga kadar xisoblangan amortizasiya vaktincha bush mablag xisoblanadi va kengaytirilgan takror ishlab chikarishda foydalanib turish mumkin buladi.
Korxonada amortizasiya xisoblash mexanizmi vositasida amortiasiya siyosati amalga oshiriladi. Xujalik amaliyotida amortizasiya fondini xisoblashning: chizikli, regressiv va tezlashtirilgan turlari mavjuddir. Bunda amortizasiya meyori asosiy fondlarning balans kiymatiga foizlarda yoki ishlab chikilgan maxsulotning birligiga kat’iy summalarda urnatiladi.
Tezlashtirilgan amortizasiuya vositasida korxona asosiy fondlarining doiraviy aylanishi tezlashtiriladi. Bu xolat rakobatga asoslangan bozor iktisodiyoti sharoitida zamonaviy tovarlar ishlab chikarishda muxim axamiyat kasb etadi. Asosiy fondlarni moliyaviy boshkarishda ularning takror ishlab chikarishdagi doiraviy aylanishi jarayonida kiymatini shakllantirish mexanizmiga asoslanadi. Chunki xisoblangan amortizasiya ajratmalari ishlab chkaiirshni rivojlantirish fondi orkali aasosiy fondlarni tulik kayta tiklanishiga olib keladi.u kapital kuyilmalar orkali amalga oshiriladi. Buni kuyidagi chizma orkali izoxlaymiz:

Asosiy fondlarning doiraviy aylanishi.

Асосий воситалар

Баланс быйича асосий фондларнинг бирламчи =иймати

Асосий фондларнинг колдик =иймати

Асосий фондларнинг эскириши

Капитал =уйилмалар

Амортизация фонди.

Ишлаб чи=аришни ривожлантириш фонди







Молиялаштириш манбалари:

• 
  Фойда ва корхонанинг бош=а молиявий ресурслари.
  
• 
  Акционерлик капитали.
  
• 
  Узок муддатли кредитлар
  
• 
  Бюджет ва БТФ мабла\лари
  

Chizmadan kurinib turibdiki asosiy fondlarning moliyaviy ta’minoti amortizasiya fondi, ishlab chikarishni rivojlantirish fondi, uz va jalb kilingan moliyaviy resurslar xisobiga moliyalashtirilmokda. Bozor iktisodiyoti sharoitida asosiy fondlarni jalb kilish va kayta kurollantirish uchun zaruriy moliyaviy resurslar investisiyalar shaklida jalb kilinmokda.

Albatta yangi asosiy fondlarni jalb kilish buyicha investision loyixalar kutiladigan daromadlarning prognoz kursatkichlari asosida samarali yunalishlari vositasida aniklanadi. Amaliyotda investision loyixalarda kutiladigan daromadlarni prognozlashtirish va ularningsamaradorligini aniklashning kator usullari mavjuddir.