|
O'z-o'zini hurmat qilish talabaning o'z qobiliyatiga bo'lgan ishonchini, yo'l qo'yilgan xatolarga, ta'lim faoliyatidagi qiyinchiliklarga munosabatini belgilaydi. Etarli darajada o'zini o'zi qadrlaydigan kichik maktab o'quvchilari o'zlarining faolligi, o'qishda muvaffaqiyatga erishish istagi va ko'proq mustaqillik bilan ajralib turadi.
O'zini past baholagan bolalar o'zlarini boshqacha tutadilar: ular o'zlariga ishonmaydilar, o'qituvchidan qo'rqishadi, muvaffaqiyatsizliklarni kutishadi, sinfda boshqalarni tinglashni afzal ko'radilar va muhokamada ishtirok etmaydilar. Afsuski, ota-onalar va o'qituvchilar ko'pincha turli qobiliyatlarga ega bo'lgan bolalarni solishtirishadi. Maktabda muhim bo'lmagan, boshqa, iqtidorli yoki mehnatkash boladan misol olib, ular birinchisining ish faoliyatini yaxshilashga harakat qilishadi, lekin kutilgan natija o'rniga.
bu uning o'ziga bo'lgan hurmatining pasayishiga olib keladi. Bolani o'zi bilan taqqoslash ancha samarali bo'ladi: agar unga oldingi darajaga nisbatan qanchalik rivojlanganligi aytilsa, bu uning o'zini o'zi qadrlashiga foydali ta'sir ko'rsatishi va ta'lim faolligi darajasini oshirish uchun zarur shart bo'lishi mumkin.
Bu yoshdagi to'laqonli yashash, uning ijobiy o'zlashtirishlari bolaning keyingi rivojlanishi bilim va faoliyatning faol sub'ekti sifatida quriladigan zaruriy poydevordir. Boshlang'ich maktab yoshidagi bolalar bilan ishlashda kattalarning asosiy vazifasi har bir bolaning individualligini hisobga olgan holda bolalarning imkoniyatlarini ochish va amalga oshirish uchun maqbul shart-sharoitlarni yaratishdir.
Ma'lumki, ko'plab bolalar xatti-harakatlardan vaqtinchalik og'ish bilan tavsiflanadi. Qoida tariqasida, ular ota-onalar, o'qituvchilar, o'qituvchilarning sa'y-harakatlari bilan osonlikcha engib o'tishadi. Ammo bolalarning ba'zi bir qismining xatti-harakatlari ruxsat etilgan masxara va noto'g'ri xatti-harakatlar chegarasidan tashqariga chiqadi va ular bilan olib boriladigan tarbiyaviy ishlar, qiyinchiliklar bilan davom etsa, kutilgan muvaffaqiyatga olib kelmaydi. Bunday bolalar "qiyin" deb tasniflanadi.
Bularga affektiv sohada buzilishlari bo'lgan bolalar, pedagogik jihatdan qarovsiz qolgan bolalar, aqliy zaif bolalar, rivojlanish muammolari bo'lgan bolalar (oligofreniya), psixopatik xulq-atvori bo'lgan bolalar va boshqalar kiradi. Defektologiya va psixologiya bo'yicha adabiyotlarni o'rganib chiqib, bu toifaga chap qo'l bola, hissiy kasalliklari bo'lgan bolalar ham kirishi mumkinligi ma'lum bo'ldi.
So'nggi paytlarda qiyin maktab o'quvchilari haqida ko'p yozildi va ko'p aytildi. Qoida tariqasida, bu muvaffaqiyatsiz, intizomsiz maktab o'quvchilari, tartibsizlar, ya'ni talabalarni o'qitish va tarbiyalash uchun mos bo'lmagan nom. “Qiyin” o‘smir, “qiyin” maktab o‘quvchisi so‘zga aylangan. Balog'atga etmagan jinoyatchilarning ko'pchiligi o'tmishda qiyin o'rgangan deb hisoblashadi.
Odamlar qiyin bolalar haqida gapirganda, ular odatda pedagogik qiyinchilikni nazarda tutadi. Bunday holda, hodisaning bir tomoni ko'pincha asos qilib olinadi -
bu bolalar bilan ishlash qiyinligi va ikkinchisi hisobga olinmaydi - bu bolalarning hayotining qiyinligi, ularning ota-onalari, o'qituvchilari, o'rtoqlari, tengdoshlari, kattalar bilan munosabatlari qiyinligi. Qiyin bolalar ko'pincha unchalik istamaydilar, chunki ular yaxshi o'qishga va o'zlarini to'g'ri tutishga qodir emaslar.
Qiyin bolalarning tarkibi bir hildan uzoqdir va bu qiyinchilikning sabablari bir xil emas. Maktab o'quvchilarining qiyinchiliklari uchta asosiy omilga bog'liq:
1) pedagogik e'tiborsizlik;
2) ijtimoiy e'tiborsizlik;
3) salomatlik holatidagi og'ishlar.
Ba'zi hollarda pedagogik qiyinchilik bu omillardan birining ustunligi, boshqalarida - ularning kombinatsiyasi, murakkabligi oqibatidir. Ushbu qiyinchilikni engib bo'lmaydigan hollarda, "qiyin", "tuzatib bo'lmaydigan" bola paydo bo'ladi. "Qiyin" va "tuzatib bo'lmaydigan" toifalari ko'pincha o'qituvchi to'g'ri yondashuvni topa olmagan pedagogik va ijtimoiy jihatdan e'tiborsiz qolgan bolalarni o'z ichiga oladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
