Industrial iqtisodiyot

2.2. Sanoat tarmoqlarining tarixiy rivojlanish yo’llari va asosiy yakunlari. 
 
Sanoat ishlab chiqarishining tarixiy rivojlanishi va uning asosiy yakunlari 
to’g’risida so’z yuritilganda shuni ta’kidlash kerakki, hozirgi O’zbekiston hududida 
«Uy sanoati»ning rivoji bundan 12-15 ming yil muqaddam - mezolit davrida 
boshlangan. Bu davrda juda oddiy mehnat qurollari va buyumlari tayyorlangan. 
Yangi tosh asri (neolit, miloddan avvalgi 5-ming yillikning boshi) davrida 
kemachiliq to’qimachilik vujudga kelgan. Neolit davrining oxirida metalldan qurol 
yasash boshlangan. 

---

Arxeologik topilmalardan ma’lum bo’lishicha, milloddan avvalgi 3 
ming yillikning oxiridayoq hozirgi O’zbekiston hududida yashagan aholi misdan 
qurol yasashni bilgan. 
Quldorlik tizimi (miloddan avvalgi 1-ming yillik o’rtalari, V asr) davrida 
mehnat qurollarini yasash jarayonining taraqqiy etishi, metalga ishlov berishning 
takomillashuvi hunarmandchilikning yuksalishiga, ayirboshlash va savdo-sotiq 
kuchayishiga olib keldi. 
Feodalizm to’zumining boshlarida (VI-VIII asrlarda) Farg’ona bilan So’xda 
oltin, mis, temir, Ilokda qo’rg’oshin, kumush, oltin, SHahrisabzda toshto’z qazib 
chiqarilgan. 
IX asrda Samarqand sifatli qog’ozi va lampa shishasi bilan mashhur bo’lgan, 
SHosh viloyati ko’pchilik mahsulotlari bilan dong taratgan. O’sha davrda O’rta 
Osiyodan SHarqiy evropa, Xitoy va boshqa yurtlarga Buyuk Ipak yo’li orqali charm, 
mato, ipaq jun, kiyim-kechak chiqarilgan. 
X-XIII asrlarda yo’z bergan feodal tarqoqliq qabila va elatlar o’rtasidagi 
nizolarning avjiga chiqishi tufayli hunarmandchilikda yirik o’zgarshlar ro’y 
bermagan. 
XIV 
asrning 2-yarmida Amir Temur Samarqandda hokimiyatni qo’lga 
kiritib
, 
markazlashgan 
davlatga 
asos 
soldi 
va 
natijada 
davlatning iqtisodiy va ijtimoiy ravnaqiga katta yo’l ochib berdi. 
XI asrning 
oxiriga 
kelib 
Movaraunnahrda 
yo’zaga 
kelgan 
ziddiyatlar tufayli Temuriylar davlatining iqtisodiy negiziga putur etadi va 
rivojlanish to’xtab qoldi. 
XVI-XVIII asrlarda Buxoro, XIVa, Qo’qon xonliklarining vujudga kelishi 
iqtisodiyotning, shu jumladan, sanoat ishlab chiqarishining rivojlanishiga ijobiy 
ta’sir ko’rsatdi XIX asrga kelib Turkistonda hunarmandchilikda yog’och va metall 
o’ymakorligi, idishlarga naqsh solish, matolarga gul bosish, qurollarni badiiy bezash 
rivojlandi. Bu asrning ikkinchi yarmida O’zbekiston hududida taraqqiyot tezlashib 
sanoat, ayniqsa, ip-gazlama sanoati rivoj topdi. 
XX asr boshlarida ko’plab paxta tozalash, yog’-moy zavodlari qurilib ishga 
tushirildi. 1925-1926 yillarda elektrostantsiyalar qurila boshlandi. Birinchi bo’lib 
Toshkent yaqinida qurilgan Bo’zsuv gidroelektrostantsiyasi 1926 yil 1 mayda ishga 
tushirildi. 
Samarqand, Buxoro, Qo’qon, Termiz va Asaka shaharlarida issiklik 
elektrostantsiyalari qurilishi boshlandi. Bunday elektrostantsiyalar soni 1930 yilda 
30 ga yetdi. O’sib borayotgan energetika bazasi bir qancha yangi sanoat korxonalari 
qurishga imkoniyat yaratdi. 
Ikkinchi jahon urushigacha bu yerda 500 dan ortiq sanoat korxonalari, 
jumladan, «Tashselmash», Toshkent to’qimachilik kombinati, CHirchiq 
elektrokimyo kombinati, Kattaqo’rg’on yog’ zavodi, Bekobod va Quvasoy tsement 
korxonalari qurildi. Neft va rangli nodir metallar qazib chiqarish, qurilish sanoati 
mahsulotlarini tayyorlash rivoj topdi. 

---