Informatika o’qitish metodikasi” yo’nalishi 18-1 guruh talabasi Qidirova Mohinurning

Ko‘zning tuzilishi. Ko’z soqqa va uni o’rab turgan yordamchi apparatdan tashkil topgan. Ko’z soqqasi yumaloq bo’lib, ko’z kosasi chuqurchasida joylashgan. Uning devori uch qavatdan: tashqi-oqsil parda (sklera), o'rta-tomirli parda va ichki-to’r pardadan iborat.



Ko’z soqqasi kalla suyagining ko’z chuqurchasida yotadi. Ko’z soqqasi shar shaklida bo’lib, uchta parta-oqsil parda, tomirli parda va to’r parda bilan qoplangan. Oqsil parda-eng pardadir. Bu parda o’z rangi jihatidan pishirilgan tuxum oqsiliga o’xshaydi. Oqsil pardoning old tomoni rangsiz, tiniq shox pardadan iborat bo’lib, bu parda biroz qavariqdir. Yorug’lik nurlari ko’z soqqasi ichiga ana shu shox parda orqali o’tadi. Tomirli parda oqsil parda ostiga joylashgan . Bu pardada –ko’zga qon keluvchi juda ko’p tomirlar bor. Tomirli pardoning shox parda ostidagi oldingi qismi kamalak parda deb ataladi. Ko’zning rangi kamalak pardadagi pigment rangida bo’ladi. Kamalak parda o’rtasida qorachiq deb ataladigan teshik bo’ladi. Qorachiq yorug’likda torayadi, qorong’u-likda esa kengayadi. Qorachiq diametrining o’zgarishi qorachiq refleksi deb ataladi. Bu refleks ko’zga yorug’lik kirishini tartibga solib turadi. Qorachiqning orqasida ikki tomoni qavariq holdagi shaffof gavhar joylashgan. Uning atrofini kipriksimon muskullar o’rab turadi. Ko’z soqqasining gavhar orqasidagi bo’shlig’i shishasimon tana deb yuritiladigan yarim suyuq massa bilan to’la bo’ladi. To’r parda uchinchi, eng ichki pardadir. Bu par-daning qalinligi 0.3 mm ga yaqin bo’lib, ko’zning faqat orqa yarmini qoplab turadi, bu qavatlar hujayralardan va ularning o’simtalaridan iborat. To’r pardoning retseptorlari- tayoqchalari va kolbachalari bor yorug’ sezgir qavati – uning tomirli parda tomonga qaragan eng tashqi qismida joylashgan bo’ladi. Tayoqchalar soni 130 millionga, kolbachalar soni esa 7 millionga yetadi.

Ko’zning yordamchi apparatlari. Oqsil pardaga muskullar birikadi, bu muskullar ko’z chuqurchasi devoridan boshlanadi, bu muskullar qisqarsa, ko’z soqqasi harakatga keladi. Ko’z chuqurchasining yuqorigi, tashqi burchagida ko’z yosh bezlari bor. Ko’z yosh ko’z soqqasi sirtini doimo ho’llab turadi va uning qurib qolishiga yo’l qo’ymaydi. Bundan tashqari, ko’z yoshi ba’zi bir bakteriyalarni o’ldiradi. Ko’z yoshining ortiqcha yosh-burun kanali orqali burun bo’shlig’iga oqib tushadi. Ko’z soqqasi old tomondan qovoqlar bilan himoyalangan, qovoqlar chetida esa kipriklar bo’ladi. Kipriklar changni to’sib qoladi. Yuqorigi qovoqlar bilan peshona terisi o’rtasida qoshlar bor. Bu qalin tuklar bilan qoplangan qismidir, qoshlar peshonadan oqadigan terni ko’zga tushirmay, chakkalarga o’tkazib yuboradi.