Informatika o’qitish metodikasi” yo’nalishi 18-1 guruh talabasi Qidirova Mohinurning

Ko’rish organi vazifasining buzilishi. Odam yaqindagi va uzoqdagi narsalarni bir xil ko’radi. Bu ko’z gavharining o’z qiyaligini o’zgartirib, yanada bo’rtishiga bog’liq. Ko’pincha ko’rish izdan chiqadi, ya’ni odam faqat yaqinni yoki uzoqni ko’radigan bo’lib qoladi. Bunday odamlar narsalarni aniq ko’rmaydi. Yaqindan ko’radigan (miopiya) odamga uzoqdagi buyumlar, uzoqdan ko’radigan (gipermetropiya) odamga yaqindagi buyumlar ko’rinmaydi. Ko’z soqqasining cho’zinchoq shakldagi tug’ma yaqinni ko’rishga sabab bo’ladi. Tug’ma uzoqni ko’rishda ko’z soqqasi qisqargan bo’ladi. Ana shu kasallikni birontasi bilan kasallangan odamlar shifokor tavsiyasi bilan maxsus ko’zoynak taqadilar.

Eshitish analizatori. Eshitish organi uchta qismdan: tashqi quloq, o’rta va ichki quloqdan iborat.

Tashqi quloq. Tashqi quloqda quloq suprasi va tashqi eshitish yo’li bo’ladi. Quloq suprasi to’g’aydan iborat bo’lib, teri bilan qoplangan. Odamning quloq suprasi tovush qaysi tomondan kelayotganini aniqlashga yordam beradi. Tashqi eshitish yo’li egri bo’lib, tashqi va ichki to’g’ay qismlardan iborat. Ichki to’g’ay qismi chakka suyagining ichkarisida yotadi. Tovush yo’lini qoplab turgan terida yog’ bezlari bilan tuklar bo’ladi. Tovush yo’lining ichki uchiga biriktiruvchi to’qimadan iborat nog’ora parda tortilgan, bu parda tashqi quloq bilan o’rta quloqni bir-biridan ajratib turadi.

O’rta quloq. Nog’ora parta orqasida o’rta quloq bo’shli’gi bo’lib unda uchta eshitish suyakchasi bor: bolg’acha, uzaki va sandon .

O’rta quloq bo’shlig’i Evstaxiyev nayi orqali burun xalqumi bilan tutashadi. Nay orqali o’tuvchi havo nog’ora pardaning ikki tomondagi bosimni baravar-lashtirib turadi. Agar uchuvchi yuqoriga tez ko’tarilsa yoki pastga tez tushsa, uning qulog’i qattiq og’riydi. Bu hodisaning sababi atmosfera bosimining birdan o’zga-rishidir. Samalyot ko’tarilganda bosim pasayadi, samalyot pasayganda esa bosim oshadi. Bosim pasayganda quloq-ning nog’ora pardasi sirtga tomon bo’rtadi, bosim oshganda esa o’rta quloq bo’shlig’ig’iga tomon botib ketadi. Ammo tez-tez yutish harakatlari qilib turilsa, quloq og’rimasligi mumkin. Bu harakatlar Evstaxiyev nayi orqali havo o’tishini osonlashtiradi, bu havo nog’ora pardoning ikki tomonidagi bosimni muvozanatga keltiradi.

Ichki quloq eng murakkab tuzilgan. Bu yerda eshitish organiga chig’anoq kiradi. Chig’anoq burama yo’l bo’lib, markaziy o’q atrofidan ikki yarim marta aylanib chiqadi. Bo’ylama to’siq bu yo’lni ikki kanalga ajratadi. Bu kanallarning biri uzangining tagi bilan bekilgan oval teshikdan boshlanadi. Chig’anoq kanallarini bir-biridan ajratib turuvchi to’siqning bir qismini asosiy parta hosil qiladi, asosiy parda ko’ndalangiga tortilgan har xil uzunlikdagi tolalardan iborat. Bu tolalarning soni 24 mingga boradi. Pardoning boshdan oxirigacha Kortiyev organ joyashgan. Kortiyev organining eng muhim qismi sezuvchi hujayralar- tovush ta’sirlarini qabul qiluvchi retseptorlardir.