«inson taraqqiyoti» fani 2-ma’ruza. Iqtisodiy o‘sish va uning ko‘rsatkichlari

«INSON TARAQQIYOTI» FANI
2-ma’ruza. Iqtisodiy o‘sish va uning ko‘rsatkichlari
Iqtisodiy o‘sish va uning ko‘rsatkichlari
tabiiy resurslar
inson kapitali
jismoniy kapital (yoki oddiy kapital)
Иқтисодий ўсиш
Иқтисодий ўсиш турлари
Иқтисодий ўсишга таъсир кўрсатиш воситалари
Экстенсив
Интенсив
Бевосита омиллар
Билвосита омиллар
Ишлаб чиқариш – табиий, меҳнат ва инвестиция омилларининг миқдор жиҳатидан ортиши
Ишлаб чиқариш омилларининг сифат жиҳатдан такомиллаш-тирилиши – янги техника ва техноголгия-ларнинг жорий этилиши, ходимлар малакаси оширилиши, ишлаб чиқаришни ташкил этиш такомиллаш-
тирилиши
Таклиф омиллари:
Меҳнат ва табиий ресурслари-нинг миқдори ва сифати, асосий капитал ҳажми, технология ва ишлаб чиқаришнинг ташкил этилиши, тадбиркорлик ривожланиши даражаси ва ҳоказолар
Талаб омиллари: истеъмол, инвестиция, давлат ҳаражатлари ортиши, экспорт кенгайиши
Тақсимлаш омиллари:
бозор монопол-лашиши камайиши, солиқ муҳити, банк-кредит тизими самарадор-лиги
Iqtisodiy o‘sishning uchta asosiy belgisi bor:
● milliy mahsulotning doimiy o‘sishi natijasida ehtiyojlarning tobora ko‘proq hajmini qondirish imkoniyati;
● o‘sishning asosi, uning etarli bo‘lmasa ham zarur bo‘lgan sharti sifatidagi texnika taraqqiyoti;
● o‘sish salohiyatini to‘laroq amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan institutsional, harakat va mavkuraviy o‘zgarishlar
Odatda iqtisodiy o‘sishning quyidagi nazariyalarini farqlaydilar:
● iqtisodiy o‘sishning yangi keynscha nazariyalari;
● iqtisodiy o‘sishning yangi klassik nazariyalari;
● iqtisodiy o‘sishning empirik nazariyalari;
● endogen o‘sishning yangi nazariyalari
Иқтисодий ўсиш назариялари
Назариялар
Илмий мактаб вакиллари
Назария моҳияти
Янги кейнсча назария
Янги классик назария
Эмпирик назариялар
Эндоген ўсиш назариялари
Р.Харрод, Е.Домар
Р.Солоу, Ж.Мид
Э.Денисон, Р.Барро
Р.Лукас, П.Ромер
Ўсишнинг ягона омили – капитал. Талабнинг ўсиши таклифнинг ўсишига тенгдир
Иқтисодий ўсиш манбалари – инвестициялар, иш кучи сони ва техника тараққиётидир
Иқтисодий ўсиш манбалари – меҳнат ва капитал, меҳнат унумдорлигининг ортиши
Иқтисодий ўсишнинг асосий омили – инсон капиталининг сифати
Mehnat unumdorligining iqtisodiy o‘sishga ta’siri quyidagi jarayonlar natijasida ro‘y beradi:
● texnologik bilimlarning kengayshi yoki ishlab chiqarishni tashkil etishni takomillashtirish;
● “boy berilganni qoplash”, ya’ni taraqqiy etgan davlatlar tomonidan qoloq mamlakatlarga amaliy bilimlarni taqdim etish. Bu qoloq mamlakatlarga rivojlangan davlatlarning eng maqbul iqtisodiy o‘sish darajasiga yaqinlashish imkonini beradi;
● ishlab chiqarishning jismoniy omillarini joylatirishni yaxshilash hamda ularni eng yuqori samara beradigan tarmoq va mintaqalarda qo‘llash;
● iqtisodiyot ko‘lamlarini kengaytirish, ayni paytda ishlab chiqarishni ixtisoslashni rivojlantirish va milliy bozorlarni rivojlantirish.
Hozirgi davr empirik tadqiqotlarida esa iqtisodiy o‘sishning quyidagi omillari ajratib ko‘rsatiladi:
● insoni kapitali sifatini yaxshilash;
● davlat institutlari samaradorligini oshirish;
● qulay investitsiya muhitini yaratish;
● makroiqtisodiy tartibga solishning egiluvchan strategiyasini qo‘llash;
● iqtisodiy islohatlarni chuqurlashtirish;
● resurslarni bozor mexanizmlari yordamida oqilona taqsimlash.
Taraqqiyot va inson kapitaliga investitsiyalar kiritshga asoslangan ishlab chiqarish-texnika eng muhim yangiliklarining endogen xususiyatlari to‘g‘risidagi gipotezani ishlab chiqqanlar. Ular iqtisodiy o‘sishning darajasi quyidagi omillarga bog‘liqligini tasdiqlashgan:
● inson kapitalining sifati, insonni rivojlantirishga (ta’lim, sog‘liqni saqlash va hokazolarga) investitsiyalar;
● mukammal bo‘lmagan raqobat sharoitlarida intellektual mulk huquqini himoya qilish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish;
● fan va texnologiyalarni rivojlantirishni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash;
● qulay investitsiya muhitini yaratish va yangi texnologiyalarni o‘zlashtirish.

E’tiboringiz uchun rahmat!

• E’tiboringiz uchun rahmat!