Introduction to Depth Of Knowledge (dok)

O‘QITUVCHI NUTQINING KOMMUNIKATIV SIFATLARI

• Nutq toʻgʻriligi deganda nutq madaniyatining zarur va birinchi sharti sifatida adabiy tilning ma’lum paytda qabul qilingan me’yorining qat’iy va aniq muvofiq kelishi, uning talaffuz, orfografik, lugʻat va grammatik me’yorlarini egallashi tushuniladi. Nutqning toʻgʻri boʻlishi dastlab uning adabiy til me’yorlariga muvofiq kelishi sanaladi.
• Nutqning to‘g‘riligi uch me’yorga amal qiladi:

Urg‘uni noto‘g‘ri qo‘llash ma’noning buzilishiga olib keladi. Masalan, atlas (mato) – atlas (xarita).

• Ra’no kecha maktabga bordi.
• Kecha maktabga Ra’no bordi.
• Ra’no maktabga kecha bordi.
• Demak, gapdagi urg‘uning to‘g‘ri ishlatilishi nutqning to‘g‘riligini ta’minlaydi.

Nutqning aniqligi – bu soʻzning oʻzi ifodalayotgan voqelikka mos va muvofiq kelishidir.

• Abdulla Qahhor yozuvchi Ma’ruf Hakimning “Qahramonning o‘limi” hikoyasini tahlil qilib, “Botir beliga qator beshta bomba qistirib...”, “Qo‘lida bomba ushlagan holda ko‘chaga yugurdi” jumlalaridagi bomba so‘zining noto‘g‘ri qo‘llanilganligini, yozuvchining bomba bilan granatani farqlamasligini tanqid qiladi. Demak, nutq aniqligi – bu so‘zning o‘zi ifodalayotgan voqelikka mutlaqo mos va muvofiq kelishidir.