Is va mv zv n I 90 sih vA ra an vD xn a A


Mazkur  darslik  «Soliqlar  va  soliqqa  tortish»  yo‘nalishi  talabalari  uchun



Download 5,82 Mb.
Pdf ko'rish
bet3/113
Sana14.01.2022
Hajmi5,82 Mb.
#361868
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   113
Bog'liq
Buxgalteriya hisobi nazariyasi [@iqtisodchi kutubxonasi]

Mazkur  darslik  «Soliqlar  va  soliqqa  tortish»  yo‘nalishi  talabalari  uchun
 
«Buxgalteriya  hisobi  nazariyasi»  fanidan asosiy  o'quv adabiyoti sifatida xorijiy
 
tajriba  asosida  tayyorlangan  b o iib ,  undan  boshqa  iqtisodiyot  yonalishida  tah-
 
sil  olayotgan  talabalar,  xo‘jalik  yurituvchi  subyektlarning  mutaxassislari,  ush-
 
bu sohada  ilm iy  izlanishlar olib  borayotgan  tadqiqotchilar  ham  foydalanishlari
 
mumkin.
ISBN:  978-9943-24-369-9
€> B.  Isroilov, R. Xolbekov, 2020 y.
 
С  “Tafakkur” nashriyoti  2020 y.


K IR ISH
0 ‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  2017-yil  7-fev- 
raldagi  4947-sonIi  Farmoni  bilan  tasdiqlangan  “2 0 1 7 -2 0 2 1-yil- 
larda  0 ‘zbekiston  Respublikasini  rivojlantirishning  beshta  ustu- 
vor yo‘nalishi bo ‘yicha Harakatlar strategiyasi” jam iyat hayotining 
barcha sohalari  uchun  asosiy dasturamal b o ‘lib hisoblanadi1.
Mamlakatni yanada rivojlantirish va rivojlangan davlatlar dara- 
jasiga yetkazish  m aqsadida qabu)  qilingan  ushbu hujjatning uchin- 
chi  y o ‘nalishida belgilangan  iqtisodiyotni  rivojlantirish  va  liberal- 
lashtirishning  ustuvor  y o ‘nalishlari  borasidagi  vazifalar  ijrosi  tay- 
yorlanayotgan kadrlar sifatiga ham  bog‘liqdir.
Bunday  ustuvor  vazifani  bajarish  iqtisodiyotning  rivojlanishi- 
ni  zamon talablariga moslashtirib, takomillashtirib borishni taqozo 
etadi.  Har bir xo‘jalik yurituvchi  subyekt o ‘z faoliyatining fovdali- 
lik darajasini  doimo tahlil etib,  oshirilayotgan jarayonlarning  hiso- 
bini  to ‘g ‘ri tashkil  qilishlari  zarur.  Bu  sharoitda,  buxgalteriya hiso- 
bi  va tahlilning ahamiyati katta bo'lib, ulardan  yanada unumli  foy- 
dalanish zaruriyati  ortib boradi  Chunki, aynan shu sohalar iqtisodi- 
yot subyektlarining talablari bajarilishida muhim  o ‘rinni  egallaydi.
Boshqa fanlar kabi  «Buxgalteriya hisobi»  fani  ham  o ‘z  tarixi, 
vazifalari, predmeti, obyekti, usul va uslubiyati ham da tamoyillari- 
ga ega. Bugungi kunda O 'zbekiston Respublikasining hisob tizimi- 
dagi  muammolardan  b in   -  an ’anaviy  «Buxgalteriya hisobi»  fanini 
amaldagi taraqqiyotga mos holda qayta ko ‘rib chiqish va zamon ta­
lablariga mos holda takomillashtirishdir.  Bizga m a’lumki, hozirda 
buxgalteriya hisobi fan  sifatida bir-biriga bog‘liq «Buxgalteriya hi­
sobi nazariyasi», «Buxgalteriya hisobi» va «M oliyaviy hisob»  kabi 
qismlarga boiinadi.
10 '/ b e k i s t o n  R esp u b lik asi P rezid en tin in g  2 017- у il  7- le v ra ld a g i 4 ^ 4 7 -so n h  Farm oni O ’zb ek isto n  
4 espuhJikasiiii  y a n ad a   riv o jlan tirish   b o 'v ic h a   I-larakatlar  strateg iy asi  'O '/b e k is to n   Resp-ablikasi 
]onuri hujjatlai i  t o 'p l a m i '.  2 017- у il  13-  te v ra ',  6-son,  70-m odda
3


«Buxgalteriya  hisobi  nazariyasi»  fani  buxgalteriya  hisobining 
asosiy nazariy qismi  b o ‘lib,  unda buxgalteriya hisobining jamiyat- 
dagi o ‘m i, ahamiyati, vazifasi, predmeti, obyekti, tamoyillari, usul- 
lari  va  boshqa  o ‘ziga  xos  xususiyatlari  o ‘rganilsa,  «Buxgalteriya 
hisobi»  va  «Moliyaviy  hisob»  fanlarida  buxgalteriya  hisobining 
tamoyillari, usullari am aliyotda qanday qo‘llanishi  o ‘rganiladi.
«Buxgalteriya hisobi  nazariyasi»  fani  nafaqat buxgalteriya h i­
sobi  tizimi uchun balki,  barcha iqtisodiy fanlar uchun  ham  nazariy 
m anba hisoblanadi.  Ayniqsa,  iqtisodiyotni  erkinlashtirish  sharoiti- 
da  barcha  m a’muriy-boshqaruv  xodimlari  va  ishchi-xizmatchilari 
iqtisodiy  tushuncha  ham da jarayonlar  to ‘g ‘risida  m a’lum otga  ega 
b o iish i  kerak.  Bunday iqtisodiy tushuncha ham da jarayonlar maz- 
muni  «Buxgalteriya  hisobi  nazariyasi»  fanida  k o ‘rib  o ‘tiladigan 
usul  va tamoyillar orqali  ifodalanadi.
Buxgalteriya hisobi fani aniq, qiziqarli, tortishuvli va muammo- 
li  fanlardan  biri  hisoblanadi.  Tarixiy  m a’limotlarga k o ‘ra,  buxgal­
teriya  hisobini  tashkil  qilish  va  takomillashtirish  borasida  to ‘rtta 
yirik  davlat.  italyan,  fransuz,  nemis  va  angliya-amerika  makta- 
blari  mavjuddir.  Buxgalteriya hisobining  tashkiliy  jihatlari  bora­
sida  bu maktablarning qarashlari bir-biriga o ‘xshamaydi.  Ularning 
ta ’limotlariga  ko‘ra  fanning  asosi  ham  har  xil  talqin  qilinadi.  Ma- 
salan,  italyan  maktabi  vakillari  ushbu  fanning  asosini  algebra  va 
huquq, fransuz maktabi vakillari siyosiy iqtisod, nemis maktabi va­
killari  matematika,  angliya-  amerika  maktabi  vakillari  psixologiya 
deb  qaraydilar.  Shu  sababli  uning vazifasi,  predmeti,  obyekti, usul 
va  uslubiyoti,  tamoyillari  ham da tarkibiy  tuzilishi  borasidagi  ular­
ning qarashlari turlichadir.
Bunday  maktablarning  bir  ko‘rinishi  sifatida  yuzaga  kela- 
yotgan  o ‘zbek  milliy  maktabining  shakllana  boshlaganiga  hali 
ko ‘p  vaqt  b o ‘lgani  y o ‘q.  Lekin  bu  qisqa  davr  icliida  respublika- 
mizda  buxgalteriya  hisobi  tizimining  shakllanib  borishida  olim- 
larimiz,  mutaxassislarimiz  tomonidan  ko‘plab  ilmiy,  nazariy, 
amaliy  ishlar  qilindi  va  qilinmoqda.  Masalan,  1996-  yil  30-  av-
4


gustda  tizimning  lmquqiy  asosi  hisoblangan  0 ‘zbekiston  Res- 
publikasining  «Buxgalteriya  hisobi  to ‘g ‘risida»  gi  qonuni  qa- 
bul  qilindi  va  2016-yil  13-aprelda  uning yangi  tahriri  tasdiqlandi2.
XX asm ing oxirlariga kelib, 0 ‘zbekiston Respublikasi mustaqil 
tarzda xalqaro bozor maydoniga vuz tuta boshladi. N atijadaboshqa 
sohalar  kabi  amaldagi  buxgalteriya  hisobi  tizim ida  ham  yangicha 
atamalar,  fikrlash  va  qarashlar  yuzaga keldi.  Bunday  o'zgarish  va 
islohotlarga  moslashish  talabi  negizida  an ’anaviy  buxgalteriya  h i­
sobi  tizim ida  yangilanish  bosqichini  tez  va  o g ‘ishmay  am alga  os- 
hirish  natijasida  Buxgalteriya  Hisobi  Milliy  Standarti  (BHMS) 
shakllana  boshlandi.  Hozirda Buxgalteriya  Hisobi  M illiy  Standar- 
tining 24 ta standarti  ishlab chiqildi va amaliyotga joriy qilindi.
Nazariy jihatdan  hanuzgacha buxgalteriya hisobining tashkiliy 
tuzilishi  borasida  har  xil  qarash,  g ‘oya  va  fikrlar  mavjud  b o ‘lib, 
amaliy  jihatdan  b a ’zi  bir  muammolarni  keltirib  chiqarmoqdaki, 
uning  natijasida  x o ‘jalik  yurituvchi  subyektlarning  m ablaglarini 
boshqarish,  ularning  harakati  ustidan  nazorat  o ‘m atish  va  aniq 
m a’lumotlami  olish,  hisobini  to ‘g ‘ri  tashkil  etishda  noaniqlik  va 
kamchiliklarga yo‘l  qo‘yilishi  asossiz  y o ‘qotishlarga  olib kelmoq- 
da.  Bu  amaldagi  «Buxgalteriya  hisobi  nazariyasi»  fanini  yanada 
takomillashtirish,  uningzamonaviyusul  vauslubiyotlariniyaratish- 
da rivojlangan mam lakatlam ing tajribasi, fanning rivojlanish  tarixi 
hamda  istiqbollarini  va  respublikamiz  iqtisodiyotining  o ‘ziga  xos 
xususiyatlarini  hisobga  olgan  holda  bu  sohada  islohotlar  va  ilmiy 
izlanishlar olib  borishni ham taqozo qilmoqda.
0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy va o ‘rta maxsus ta’lim  vazirligi 
tomonidan  2016-yil  25-avgustda  tasdiqlangan  fanning  namunaviy 
dasturi  asosida  «Soliqlar  va  soliqqa  tortish»  yo ‘nalishi  talabalari 
uchun  «Buxgalteriya hisobi nazariyasi» fani bo‘yicha nashr etilgan 
ushbu  o ‘quv adabiyoti  xorijiy tajribalami  inobatga olib  ilk marota- 
ba  tayyorlangan.  Shu  bois  darslikni  mazmunan  boyitish  va  sifati- 
ni  oshirish  bo‘yicha  bildiriladigan fikr, mulohaza va takliflar uchun 
oldindan minnatdormiz.
■  U z b e k i s t a n   R e s p n M ik a s m in g   « B u x g a lte r iy a   h is o b i  to ‘g "risid :i»   g i  q o n u n i  r y a n g i  a h n r i )  
‘O v .b e k is to n   R e s p u b lik a s i  q o n u n   b u ij a tl a n   to   p ln m i" ,  2 0 1 6 -   y il  IS -  r p r d .   1 > .so n .  1 4 2 -m o iM a

Download 5,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   113




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish