Isajon Sulton hayoti. Isajon Sulton ijodi

xamirturush vazifasini bajarishiga ishora qilinadi.
Bugungi kun nasridagi yangilanishlarni kuzatar ekanmiz badiiylikning “urf” boʻlayotgan shartlaridan biri ramzdir. Ramziy talqinda muallif pozitiv dunyoqarashi bir muncha erkin harakatlanadi. Adabiyotshunoslik terminlari lugʻatida atamaga quyidagicha taʼrif beriladi:
“Ramz (ar. soʻz boʻlib – imo, ishora, imlash) – simvol; koʻchim turlaridan biri, faqat shartli ravishda va shu matn doirasida koʻchma maʼno kasb etuvchi soʻz yoki soʻz birikmasi; obrazlilik turi. Ramz mohiyatan allegoriyaga yaqin, undan farqi shuki, ramz kontekst doirasida ham oʻz maʼnosida, ham koʻchma maʼnoda qoʻllanadi. Ramzning maʼnosi kontekst doirasida va shartdan xabardorlik boʻlganda reallashadi”. Atamaning keng tushuncha ekanligini, qoʻllanganda turli maʼno turlanishlariga yoʻliqishini ham eʼtibordan soqit qilmagan maʼqul. “Ozod” romanida “fikr va his”, “tafakkur va mantiq” tushunchalari alohida ahamiyat kasb etadi. Shu bois, badiiy shakl ifodasida talqin rang-barangligi yuza kelgan. Joriy holat romanda xilma-xil xarakterlar ziddiyatida tafakkur miqyoslariga rahna soluvchi tushuncha shartliligiga ishora qilinishida qabarib koʻrinadi. Mumtoz shoirlar ijodidan sayqallangan ramziy talqin ustqurmasida olam va odam jumbogʻi aks ettirilgan. Bir qarashda romanda qissaga xos ifodaviy xususiyatlar qabarib koʻrinasa-da, biroq syujet va kompozitsiya yaxlitligi nuqtai nazaridan hamda muallif oldiga qoʻygan falsafiy-ramziy konsepsiya “Ozod”ni toʻlaligicha roman degan xulosaga kelishimizga asos vazifasini oʻtaydi. Toʻgʻri, talqin mustaqilligi muallif erkin boshqaruvi natijasida yuzaga kelishi mumkin, chunonchi ifoda zichligi nazariy aqidani inkor etmaydi:
“Shu tobda koʻkda oq bulutlar suzib bormoqda edi.
Yuksaklarning shamoli ularni suruv-suruv haydab borar, bir ozdan keyin shakli oʻzgarib, shiddat bilan oldinga intilayotgan yosh toylar toʻdasi shaklini olmoqdaydi. Samoviy bu otlarning uzun yollari shamolda hilpirab, adoqsiz tiniq kengliklarda rohatlanib chopishayotgandek tuyulardi. Ortlaridan ergashgan qora bulutlar toʻdasi ogʻir-vazmin suzar, bular gʻoyatda koʻp va qat-qat, bagʻirlarida jalalarni olib kelayotgan boʻlishlari ham ehtimol.
U lola oʻsha bulutlar chiqib kelgan joyda oʻssa kerak, deb xayolidan oʻtkazdi Ozod. Shamol paydar-pay epkin urmoqda, loyqaga qorishgan oʻt-oʻlan isini dimoqqa tutmoqda edi.
Yoʻl aniq: Uchyongʻoqdan oshib oʻtilsa, undan narida Tuz choʻliyu Oydinkoʻl bor. Oydinkoʻldan ham narida yaydoq biyobon, biyobon ortida esa toshloqlar yastanib yotadi. Keyin togʻu tosh boshlanib ketadi, yanayam ichkariroqda, ikki togʻ orasida sip-silliq baland qoyalar boʻy choʻzgan, oʻsha qoyalarning eng tepasiga chiqib borilsa bas”
Mazkur lavhada “Shamol” xarakter ramzi. Qahramonning olamu odam sirlarini bilishga boʻlgan ishtiyoqi gʻoya mohiyatini tahlil qilishga yoʻnaltiriladi: Shakl va mazmun uygʻunligini dalillash barobarida oʻquvchini keskin fikrlar ziddiyatiga tayyorlab boradi. “Yoʻl aniq: Uchyongʻoqdan oshib oʻtilsa, undan narida Tuz choʻliyu Oydinkoʻl bor. Oydinkoʻldan ham narida yaydoq biyobon, biyobon ortida esa toshloqlar yastanib yotadi” jumlasining oʻzidayoq roman fabulasi oʻz tajassumini topgan. Ayni paytda, Ozod Uchyongʻoq va Tuz choʻli, Oydinkoʻl haqida muayyan tasavvurga ega emas. Unga yoʻl koʻrsatuvchi